گواهی انحصار وراثت فرآیندی قانونی است که به موجب آن، وراث قانونی متوفی و سهمالارث هر یک از آنها مشخص میشود. این گواهی سندی رسمی است که توسط مراجع قضایی صادر میشود و برای انجام بسیاری از امور اداری و حقوقی، از جمله نقل و انتقال اموال، دریافت وام، و انحلال شرکت، ضروری است.
انواع گواهی انحصار وراثت کدام است؟
در ایران، دو نوع گواهی انحصاروراثت وجود دارد: گواهی انحصار وراثت محدود و گواهی انحصار وراثت نامحدود. در ادامه مطلب به بررسی هر کدام میپردازیم.
گواهی انحصار وراثت محدود سریعتر و ساده تر از گواهی انحصار وراثت نامحدود است، که برای اموال و دارایی هایی صادر می شود که ارزش آنها کمتر از 500 میلیون تومان باشد. این گواهی توسط دفاتر اسناد رسمی و بدون نیاز به مراجعه به دادگاه صادر می شود. گواهی انحصاروراثت محدود برای دریافت وام بانکی تا سقف 500 میلیون تومان، نقل و انتقال اموال غیرمنقول تا سقف 500 میلیون تومان و انحلال شرکت با دارایی زیر 500 میلیون تومان کافی است. و برای دریافت وام بانکی بیش از 500 میلیون تومان، نقل و انتقال اموال غیرمنقول بیش از 500 میلیون تومان، مهاجرت و اخذ ویزای برخی کشورها کافی نیست.
گواهی انحصاروراثت نامحدود، برای اموال و دارایی هایی صادر می شود که ارزش آنها 500 میلیون تومان یا بیشتر باشد. این گواهی توسط شورای حل اختلاف صادر می شود. فرآیند صدور گواهی انحصاروراثت نامحدود پیچیده تر و زمان بر تر از گواهی انحصاروراثت محدود است و برای تمام امور مربوط به اموال و دارایی متوفی قابل استفاده است.
- در صورت فوت افراد ثروتمند یا دارایی های متعدد، حتما باید برای دریافت گواهی انحصار وراثت نامحدود اقدام کنید.
- نوع گواهی انحصار وراثت بر اساس ارزش ماترک در زمان فوت متوفی تعیین می شود.
- در برخی موارد، ممکن است ابتدا گواهی انحصاروراثت محدود صادر شود و بعداً برای دریافت گواهی نامحدود اقدام شود.
مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت چیست؟
درخواست انحصار وراثت فرایندی است که برای اطمینان از انتقال داراییها و اموال به صورت قانونی و مطابق با مقررات و شرایط مربوطه انجام میشود. برای این منظور، افراد باید مدارک مورد نیاز را جمعآوری و به مراجع مربوطه ارائه کنند. اطلاعات و مدارک مهم باید به دقت تهیه و ارائه شوند تا فرایند انحصاروراثت به درستی انجام شود و از هرگونه ابهام و اشکال در آینده پیشگیری شود. در صورت نیاز، میتوانید از خدمات یک وکیل یا مشاور حقوقی نیز بهره ببرید. مدارک لازم برای درخواست انحصاروراثت شامل موارد زیر میباشد:
مدارک مربوط به متوفی:
- گواهی فوت: این گواهی را میتوانید از اداره ثبت احوال محل فوت متوفی دریافت کنید.
- شناسنامه و کارت ملی متوفی: اصل و کپی این مدارک را باید به همراه داشته باشید.
مدارک مربوط به وراث:
- شناسنامه و کارت ملی تمام وراث: اصل و کپی این مدارک را باید به همراه داشته باشید.
- دو عدد عکس پرسنلی از هر یک از وراث: عکسها باید پشتنویسی شده و تاریخدار باشند.
- فرم مخصوص درخواست انحصار وراثت: این فرم را میتوانید از شورای حل اختلاف دریافت کنید.
- استشهادیه محضری: این استشهادیه باید توسط دو نفر از بستگان متوفی که وراث را میشناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود. در استشهادیه باید اسامی و مشخصات تمام وراث و نسبت آنها با متوفی قید شود.
- وصیتنامه (در صورت وجود): اگر متوفی وصیتنامه داشته باشد، باید اصل آن را به شورای حل اختلاف ارائه کنید.
- سند ازدواج (در صورت وجود): اگر متوفی متاهل بوده باشد، باید کپی سند ازدواج او را به شورای حل اختلاف ارائه کنید.
مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت
فرآیند و مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت میتواند بسته به شرایط مختلف، از جمله همکاری ورثه و تکمیل مدارک، متغیر باشد. برای اطلاعات دقیقتر و راهنمایی مرحله به مرحله، توصیه میشود با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت نمایید. در ادامه به برخی از مراحل دریافت گواهی انحصاروراثت می پردازیم از جمله:
- جمعآوری مدارک: اولین قدم برای دریافت گواهی انحصاروراثت، جمعآوری مدارک لازم است.
- مراجعه به شورای حل اختلاف: پس از جمعآوری مدارک، باید به یکی از شعب شورای حل اختلاف محل سکونت متوفی مراجعه کنید. در آنجا، پرونده شما تشکیل شده و به شما نوبت رسیدگی داده میشود.
- رسیدگی در شورای حل اختلاف: در روز رسیدگی، باید با در دست داشتن مدارک به شورای حل اختلاف مراجعه کنید. در آنجا، رییس شورا از شما و سایر وراث سوالاتی در مورد متوفی، روابط خانوادگی و اموال او میپرسد.
- صدور گواهی انحصار وراثت: پس از بررسی مدارک و اظهارات وراث، رییس شورای حل اختلاف گواهی انحصاروراثت را صادر میکند. این گواهی شامل اسامی و مشخصات وراث و سهمالارث هر یک از آنها است.
چه اشخاصی میتوانند گواهی انحصار وراثت تهیه کنند؟
در بسیاری از کشورها، افرادی که میخواهند گواهی انحصار وراثت را تهیه کنند باید مراحل و شرایط خاصی را رعایت کنند. این گواهی معمولا برای اثبات ارتباط وراثتی بین فرد و یک شخص دیگر صادر میشود و میتواند در موارد مختلفی مانند ارث بردن داراییها، ادعای ارث و … مورد استفاده قرار گیرد. طبق قانون ایران، اشخاص ذیل میتوانند برای دریافت گواهی انحصاروراثت اقدام کنند:
- وراث قانونی:وراث قانونی متوفی، شامل فرزندان، همسر، پدر، مادر ، اولین گروهی هستند که میتوانند برای دریافت گواهی انحصاروراثت اقدام کنند. هر کدام از وراث به تنهایی یا به صورت مشترک میتوانند برای دریافت گواهی انحصاروراثت مراجعه کنند.
- طلبکاران متوفی:در برخی موارد، طلبکاران متوفی نیز میتوانند برای دریافت گواهی انحصاروراثت اقدام کنند. این امر زمانی اتفاق میافتد که متوفی دارای دیون و تعهدات باشد و وراث از پرداخت آنها امتناع کنند. طلبکاران میتوانند با مراجعه به دادگاه و اثبات طلب خود، از دادگاه تقاضای صدور گواهی انحصاروراثت نمایند.
- وصی منصوب شده توسط متوفی:اگر متوفی در وصیتنامه خود برای اداره اموال خود وصی تعیین کرده باشد، وصی نیز میتواند برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کند. وصی برای انجام وظایف خود به این گواهی نیاز دارد.
- نماینده قانونی افراد زیر سن قانونی:اگر یکی از وراث زیر سن قانونی باشد، سرپرست قانونی او (مانند پدر یا مادر) میتواند به نمایندگی از او برای دریافت گواهی انحصاروراثت اقدام کند.
ابطال گواهی انحصار ورثه به چه معناست؟
ابطال گواهی انحصار ورثه به معنای تلاش برای اثبات بطلان یا عدم صحت اطلاعات درج شده در این گواهی است. این فرآیند زمانی آغاز میشود که یکی از افراد ذینفع، نسبت به صحت اطلاعات گواهی انحصاروراثت معترض باشد. ابطال گواهی انحصاروراثت فرآیندی پیچیده و تخصصی است که باید توسط وکیل متخصص انجام شود. قبل از اقدام به ابطال گواهی انحصار وراثت، باید با یک وکیل مشورت کنید تا از صحت ادعای خود و احتمال موفقیت در این فرآیند اطمینان حاصل کنید. ابطال گواهی انحصاروراثت ممکن است مدت زیادی طول بکشد و مستلزم ارائه مدارک و شواهد کافی باشد.
دلایل ابطال گواهی انحصار وراثت:
اشتباه در ذکر وراث اولین دلیل ابطال گواهی انحصاروراثت است که ممکن است در گواهی انحصاروراثت، نام برخی از وراث واقعی ذکر نشده باشد یا افرادی به اشتباه به عنوان وارث معرفی شده باشند. یکی دیگر از دلایل اشتباه در تعیین سهمالارث است. در برخی موارد، ممکن است سهمالارث وراث در گواهی انحصار وراثت به اشتباه تعیین شده باشد. دلیل سوم جعل گواهی میتواند باشد که در مواردی که گواهی انحصاروراثت جعلی باشد، ذینفعان میتوانند برای ابطال آن اقدام کنند.
مراحل ابطال گواهی انحصار وراثت:
تنظیم دادخواست، اولین قدم برای ابطال گواهی انحصاروراثت، تنظیم دادخواست توسط وکیل متخصص در امور حسبی است. در این دادخواست، باید مشخصات خواهان، خوانده (وراثی که در گواهی انحصاروراثت ذکر شدهاند) و دلایل و مستندات ابطال گواهی قید شود. مرحله ی بعدی پرداخت هزینه دادرسی است، پس از تنظیم دادخواست، باید هزینه دادرسی را به دفاتر خدمات قضایی پرداخت کنید. مرحله ی آخر رسیدگی در دادگاه است، پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه رسیدگی کننده به امور حسبی در دادگاه عمومی ارجاع میشود. در دادگاه، خواهان و خوانده باید دلایل و مستندات خود را ارائه کنند و قاضی پس از بررسی مدارک، رأی خود را صادر میکند.
استشهادیه مخصوص گواهی انحصار وراثت چیست؟
استشهادیه مخصوص گواهی انحصار وراثت سندی است که توسط دو نفر از بستگان متوفی که وراث را میشناسند، در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم میشود. در این استشهادیه، اسامی و مشخصات تمام وراث و نسبت آنها با متوفی قید میشود. استشهادیه یکی از مدارک لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت است. این سند به شورای حل اختلاف در شناسایی وراث قانونی متوفی کمک میکند. در تنظیم استشهادیه باید دقت کافی شود تا اطلاعات صحیح و دقیقی در آن درج شود. شهود باید از بستگان متوفی باشند و وراث را به خوبی بشناسند. شهود باید در دفتر اسناد رسمی حاضر شده و استشهادیه را امضاء و اثر انگشت کنند. اگر متوفی وصیتنامه داشته باشد، باید در استشهادیه به آن اشاره شود.
محتوای استشهادیه:
- مشخصات متوفی (نام، نام خانوادگی، تاریخ فوت، محل فوت)
- اسامی و مشخصات تمام وراث (نام، نام خانوادگی، نسبت با متوفی، آدرس)
- تأیید صحت وراثت افراد نامبرده شده
- تعهد به صحت اطلاعات ارائه شده
- امضاء و اثر انگشت شهود
مدت زمان انحصار وراثت چقدر است؟
طبق قانون ایران، محدودیتی برای زمان اقدام به انحصار وراثت وجود ندارد و وراث میتوانند در هر زمانی که بخواهند برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کنند. با این حال، توصیه میشود که وراث در اسرع وقت پس از فوت برای انحصار وراثت اقدام کنند. چرا که:
برای انجام بسیاری از امور اداری و حقوقی، از جمله نقل و انتقال اموال، دریافت وام، انحلال شرکت و یا مهاجرت، به گواهی انحصار وراثت نیاز است. هرچه زمان بیشتری از فوت بگذرد، ممکن است جمعآوری مدارک و مستندات لازم برای انحصار وراثت دشوارتر شود. ممکن است اختلافاتی بین وراث در مورد نحوه تقسیم ارث به وجود آید و هرچه زودتر برای انحصار وراثت اقدام شود، احتمال بروز این اختلافات کاهش مییابد.
به طور کلی، صدور گواهی انحصار وراثت حدود 45 روز کاری طول میکشد. البته این مدت زمان ممکن است بسته به حجم پرونده، تعداد وراث و سایر عوامل، کمتر یا بیشتر شود. در برخی موارد، ممکن است ابتدا گواهی انحصاروراثت محدود صادر شود و بعداً برای دریافت گواهی نامحدود اقدام شود.
بعد از انحصار وراثت چه باید کرد؟
پس از دریافت گواهی انحصاروراثت، وراث میتوانند برای انجام امور مختلفی که به داراییها و اموال متوفی مربوط میشود، اقدام کنند. مهمترین اقدامات پس از انحصار وراثت عبارتند از:
- پرداخت بدهیهای متوفی:اولین قدم، شناسایی و پرداخت بدهیهای متوفی است. وراث باید لیستی از تمام بدهیهای متوفی، از جمله وامها، قرضها و تعهدات معوق تهیه کنند. سپس باید برای پرداخت این بدهیها از ماترک (اموال و داراییهای باقیمانده از متوفی) استفاده کنند.
- تقسیم ماترک:پس از پرداخت بدهیها، نوبت به تقسیم ماترک بین وراث بر اساس سهمالارث آنها میرسد. سهمالارث هر یک از وراث در گواهی انحصاروراثت قید شده است. در صورت تمایل وراث، میتوانند ماترک را به طور مسالمتآمیز بین خود تقسیم کنند.در غیر این صورت، میتوان از طریق مراجع قضایی برای تقسیم ماترک اقدام کرد.
- انجام امور اداری مربوط به اموال و داراییها:پس از تقسیم ماترک، وراث باید برای انجام امور اداری مربوط به اموال و داراییهای متوفی، مانند نقل و انتقال سند، انحلال شرکت، یا فسخ قراردادها، اقدام کنند. برای انجام این امور، به مدارک و مستندات لازم، از جمله گواهی انحصاروراثت، نیاز است.
- اخذ گواهی حصر وراثت (در صورت نیاز):در برخی موارد، ممکن است برای انجام برخی از امور، مانند دریافت وام یا صدور پروانه کسب، به گواهی حصر وراثت نیاز باشد. گواهی حصر وراثت نشان میدهد که تمام وراث قانونی متوفی شناسایی شدهاند و سهمالارث آنها مشخص شده است. برای دریافت گواهی حصر وراثت باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرد.
کلام آخر
درباره گواهی انحصار وراثت، میتوان گفت که گواهی انحصاروراثت یک سند حقوقی ضروری است که پس از فوت شخصی، برای تقسیم اموال و دارایی های باقیمانده از او بین ورثه، الزامی میباشد. بدون این گواهی، امکان تقسیم ارث وجود نخواهد داشت و ورثه نمیتوانند به حقوق قانونی خود دست یابند همچنین، در مواردی ممکن است نیاز به دریافت مجدد گواهی انحصاروراثت باشد. این فرآیند نه تنها به تعیین حقوق قانونی ورثه کمک میکند، بلکه از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری مینماید. بنابراین، دریافت این گواهی گامی مهم در مدیریت امورمربوط به ماترک متوفی است. این فرآیند برای انجام بسیاری از امور اداری و حقوقی، از جمله نقل و انتقال اموال، دریافت وام، انحلال شرکت و یا مهاجرت، ضروری است.
