هنگامی که زن و مرد ازدواج می‌کنند، قوانین و مقررات معین آنها را متعهد می‌کند که برخی از وظایف مشخص را نسبت به یکدیگر انجام دهند. این وظایف اصلی بر اساس توافق و علاقه طرفین به زندگی تعیین می‌شود، اما در برخی موارد نیاز به حمایت و نظارت قانونی برای اجرای این وظایف و عدم انجام آنها وجود دارد. در قوانین مدنی از اصطلاح “تمکین” برای وظایف مشترک زوجین استفاده می‌کنند و آنها را به دسته‌های مختلف تقسیم می‌کنند. اگر یکی از زوجین وظیفه‌ای را به درستی انجام ندهد، دیگری حق قانونی برای انتقاد دارد و می‌تواند از قوانین برای مطالبه حق خود استفاده کند. در این مقاله به بررسی این که تمکین چیست، عدم تمکین چه معنایی دارد و چه اثراتی دارد، حق تمکین در چه شرایطی ایجاد می‌شود خواهیم پرداخت.
تمکین چیست؟
در پاسخ به سوال تمکین چیست می توان گفت: “تمکین” به معنای اطاعت و رعایت وظایف و حقوقی است که در زندگی زوج بین زن و مرد وجود دارد. این وظیفه بر عهده هر دو طرف است و در صورت عدم ادای این وظیفه، ممکن است مشکلات و آسیب هایی برای هر دو طرف ایجاد شود. تمکین برای هر دو طرف از اهمیت بسیاری برخوردار است و باید به صورت صحیح و با مسئولیت انجام شود تا اعتماد و استحکام رابطه زناشویی حفظ شود. در اصطلاح عرفی، اغلب از واژه “تمکین” برای زنان استفاده می شود.
این به معنای این است که زن ملزم است تا در مقابل شوهر خود به یک سری از وظایف پایبند باشد و حقوق شوهر خود را رعایت کند. اما تنها محدود کردن تمکین به زنان صحیح نیست؛ زیرا مردان نیز در رابطه با همسر خود وظایفی دارند و ملزم به رعایت آنها در حق همسر خود می باشند. به عبارت دیگر، همچنین شوهر باید از زن تمکین نماید و وظایف زناشویی خود را انجام دهد.
انواع تمکین در قانون اسلامی !
مطابق قانون، تمکین را می‌توان به دو نوع تمکین عام و خاص تقسیم کرد. تمکین عام به این معناست که زن موظف است در امور خانوادگی از همسرش اطاعت کند و به معنی اطاعت و حسن معاشرت است. تمکین خاص نیز به اطاعت از همسر در روابط زناشویی اشاره دارد. وظیفه تمکین، بر عهده طرفین است و در صورتی که این وظیفه به خوبی انجام نشود، پیامدهایی برای آنها خواهد داشت. در مقابل تمکین، نشوز به معنی عدم تمکین، قرار دارد. مصادیق انواع تمکین اعم از خاص و عام شامل موارد مختلفی از تعهد و اطاعت به همسر می‌شود.
این موارد ، از جمله خودداری از نزدیکی بدون عذر، مخالفت با دستورات ریاست خانواده، عدم همکاری در تربیت فرزندان، ترک منزلی که مرد تهیه کرده است و اشتغال در کسب و کارهایی که ممکن است با منافع خانواده متضاد باشند، به عنوان مثال‌هایی از نشوز به حساب می‌آیند.
گفتن این‌گونه عملها می‌تواند به ضعف و پایان رابطه خانوادگی منجر شود و به مرور مشکلات بیشتری را در میان افراد خانواده ایجاد کند.
عدم تمکین چیست؟
همانطور که گفتیم تمکین چیست، زن و مرد باید وظایف و تکالیف خود را در برابر یکدیگر انجام دهند و با هم با احترام رفتار کنند. اگر این اتفاق نیفتد، عدم تمکین زن به مرد یا بالعکس می‌تواند منجر به مشکلات جدی مختلف شود. در اصطلاح حقوق خانواده، عدم تمکین به خودداری زن از انجام وظایف زناشویی و یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک، بدون عذر و دلیل موجه، گفته می‌شود.
بعد از آنکه متوجه شدیم که عدم تمکین چیست، به آثار آن میپردازیم. این آثار شامل از بین بردن حق نفقه زن، طلاق در صورت عدم تمکین زن و اجازه ازدواج مجدد برای مرد از دادگاه است. علاوه بر این، اگر مرد وظایف زناشویی خود را انجام ندهد، زن می‌تواند در صورتی که زندگی برای او بسیار دشوار باشد یا شرایط سختی برای او وجود داشته باشد، حق طلاق بگیرد.
در واقع، تاثیرات و نتایج مذکور فقط در صورتی که مراحل قانونی را طی کنند و اثبات شوند، به دادگاه مطرح می‌شوند. هر کس که ادعا کند که تمکین انجام نشده است، باید این موضوع را اثبات کند. برای این کار، مرد باید ابتدا به دادگاه خانواده درخواست اجبار زوجه به تمکین را ارائه کند و اگر دادگاه عدم تمکین را تایید کند، مرد می‌تواند از حق خود برای عدم پرداخت نفقه به زوجه استفاده کند.
حق تمکین چیست؟
تمکین به معنای اعطای حق یا تایید است که هر زن و شوهر باید در رابطه زناشویی با یکدیگر داشته باشند. اگر هر کدام از طرفین وظایف و مسئولیت‌های خود را به درستی انجام ندهند، طرف دیگر حق تمکین دارد که با استناد به آن می‌تواند اقداماتی را در مقابل دیگری انجام دهد و از حمایت‌های قانونی بهره‌مند شود.
وقتی زن بدون دلیل قانونی از تمکین خود سر باز زند، در اینصورت، مرد حق تمکین دارد و می‌تواند از تدابیر قانونی برای تضمین تمکین زن استفاده کند. اگر زن همچنان از تمکین اجتناب کند، ممکن است مرد او را به تمکین وادار کند و در غیر اینصورت ممکن است نفقه او را نپرداخت کرده، از دادگاه برای ازدواج مجدد درخواست کند یا با پرداخت مهریه از زن طلاق بگیرد.
مرد همانند زن در زندگی مشترکشان وظایفی دارد و اگر این وظایف انجام نشود، حقوقی برای زن ایجاد می‌شود. اگر مرد وظایف زناشویی خود را به‌درستی انجام ندهد و یا در رابطه با همسرش رفتار مناسب نشان ندهد به‌طوری که زن در شرایطی دشوار قرار بگیرد، زن می‌تواند از دادگاه درخواست جدایی کند. همچنین اگر مرد نفقه نپردازد، زن می‌تواند از طریق دادگاه مرد را مورد تعقیب قرار دهد.
باید به‌خاطر داشت که زن در هر صورت حق مهریه و نفقه را دارد، حتی اگر جدا شوند.
دلایل موجه عدم تمکین چیست؟
در قانون ایران، دلایل موجهی برای عدم تمکین زن از شوهر در نظر گرفته شده است که در صورت اثبات آنها، زن ناشزه محسوب نمی‌شود و از حقوق خود مانند نفقه برخوردار خواهد بود. اثبات عذر موجه عدم تمکین بر عهده زن است و او باید در دادگاه دلایل کافی برای اثبات ادعای خود ارائه کند. در صورت بروز اختلاف در مورد تمکین، زوجین می‌توانند به دادگاه خانواده مراجعه کنند و قاضی با بررسی دلایل و مدارک طرفین، رای نهایی را صادر خواهد کرد. در ادامه به برخی دیگر از دلایل موجه عدم تمکین چیست، میپردازیم از جمله:
- بیماری: اگر زن به دلیل بیماری قادر به انجام وظایف زناشویی یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک نباشد، عدم تمکین او موجه محسوب می‌شود.
- سوء رفتار شوهر: اگر شوهر با زن رفتار خشونت‌آمیز یا غیرانسانی داشته باشد، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند و عدم تمکین او موجه خواهد بود.
- ترس از ضرر: اگر زن از تمکین شوهر بیم ضرر جانی، مالی یا آبرویی داشته باشد، می‌تواند از تمکین او خودداری کند و عدم تمکین او موجه خواهد بود.
- فقدان مسکن مناسب: اگر شوهر مسکن مناسب برای زن و فرزندانش فراهم نکند، زن می‌تواند از سکونت در منزل شوهر خودداری کند و عدم تمکین او موجه خواهد بود.
- عدم پرداخت نفقه: اگر شوهر نفقه زن را به طور کامل و مستمر پرداخت نکند، زن می‌تواند از تمکین او خودداری کند و عدم تمکین او موجه خواهد بود.
نتایج قانونی عدم تمکین زن و مرد در ایران!
عدم تمکین، به خودداری یکی از زوجین از انجام وظایف زناشویی و یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک، بدون عذر و دلیل موجه، گفته می‌شود. نتایج قانونی عدم تمکین در ایران، بسته به اینکه کدام یک از زوجین ناشزه باشد (تمکین نکند) متفاوت خواهد بود.
عدم تمکین زن، اگر زنی بدون دلیل موجه از تمکین شوهر خودداری کند، مستحق دریافت نفقه از او نخواهد بود. مرد در صورت عدم تمکین خاص زن و اثبات آن در دادگاه، می‌تواند از حق طلاق خود استفاده کند. در برخی موارد، عدم تمکین می‌تواند مجوزی برای ازدواج مجدد مرد باشد. همچنین با توجه به اثبات عدم تمکین زن، او از سهم ارث شوهر خود محروم خواهد شد. به علاوه، بعضی از موارد، عدم تمکین می‌تواند موجب محرومیت زن از حضانت فرزند شود.
عدم تمکین مرد، در صورت عدم تمکین مرد، زن می‌تواند از حق طلاق خود استفاده کند. در برخی موارد، عدم تمکین می‌تواند مجوزی برای ازدواج مجدد زن باشد. زن در صورت عدم تمکین مرد، همچنان مستحق دریافت نفقه از او خواهد بود. همچنین زن می‌تواند از طریق دادگاه، مرد را به تمکین ملزم کند.
نحوه طرح شکایت عدم تمکین در ایران!
شکایت عدم تمکین یکی از دعاوی رایج در دادگاه‌های خانواده است که توسط یکی از زوجین علیه دیگری به دلیل خودداری از انجام وظایف زناشویی و یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک، بدون عذر موجه، مطرح می‌شود. ارائه مستندات و دلایل کافی برای اثبات عدم تمکین، از جمله شهادت شهود، گواهی پزشکی قانونی، یا سایر مدارک، در موفقیت این دعوا بسیار حائز اهمیت است. طرح دعوای عدم تمکین، نیاز به تخصص و دانش حقوقی دارد. به همین دلیل بسیار مهم است که برای انجام این کار از یک وکیل متخصص در امور خانواده کمک بگیرید.
مراحل طرح شکایت عدم تمکین به قرار زیر است.
ارسال اظهارنامه: اولین قدم، ارسال اظهارنامه به همسر متمرد است. در این اظهارنامه باید مراتب عدم تمکین و درخواست تمکین به طور صریح و شفاف ذکر شود. ارسال اظهارنامه، گامی ضروری برای اثبات حسن نیت و تلاش برای حل مسالمت‌آمیز مشکل قبل از مراجعه به دادگاه تلقی می‌شود.
مراجعه به دادگاه خانواده: اگر ارسال اظهارنامه موثر واقع نشود و یا همسر متمرد به آن توجه نکند، می‌توان با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دادخواست، به طور رسمی و قانونی درخواست رسیدگی به موضوع عدم تمکین را مطرح کرد.
اثبات عدم تمکین: در دادگاه، باید عدم تمکین به اثبات برسد. این اثبات می‌تواند از طریق شهادت شهود، گواهی پزشکی قانونی، استعلام از نیروی انتظامی، ارائه پیامک یا ایمیل، یا سایر دلایل و مدارک صورت گیرد.
بررسی توسط قاضی: قاضی دادگاه خانواده پس از بررسی دلایل و مدارک ارائه شده توسط طرفین، رای خود را صادر می‌کند. در صورت اثبات عدم تمکین، قاضی می‌تواند حکم به الزام تمکین به نفع خواهان صادر کند.
شرایط دادخواست الزام به تمکین در ایران!
دادخواست الزام به تمکین یکی از دعاوی رایج در دادگاه‌های خانواده است که توسط یکی از زوجین علیه دیگری به دلیل خودداری از انجام وظایف زناشویی و یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک، بدون عذر موجه، مطرح می‌شود.
طرح دادخواست الزام به تمکین شرایطی دارد از جمله:
خواهان و خوانده باید زن و شوهر شرعی یکدیگر باشند. زوج یا زوجه باید از انجام وظایف زناشویی و یا سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک، بدون عذر موجه، خودداری کرده باشد. خواهان باید عدم تمکین را در دادگاه به اثبات برساند. این اثبات می‌تواند از طریق شهادت شهود، گواهی پزشکی قانونی، استعلام از نیروی انتظامی، ارائه پیامک یا ایمیل، یا سایر دلایل و مدارک صورت گیرد. اگر عدم تمکین زن به دلیل عذر موجه شرعی یا عرفی باشد، زوج حق طرح دعوای الزام به تمکین را نخواهد داشت.
صورت‌جلسه ازدواج، دفترچه عـقد نکاح، کپی شناسنامه و کارت ملی طرفین و دلایل اثبات عدم تمکین (مانند شهادت شهود، گواهی پزشکی قانونی، پیامک یا ایمیل)، مدارک لازم برای طرح دادخواست الزام به تمکین است.
اتفاقات در جلسه رسیدگی به پرونده الزام به تمکین!
جلسه رسیدگی به پرونده الزام به تمکین در دادگاه خانواده برگزار می‌شود و طی آن، قاضی به بررسی دلایل و مدارک طرفین دعوا می‌پردازد و در نهایت رای خود را صادر می‌کند. جلسه رسیدگی به پرونده الزام به تمکین، جلسه‌ای مهم و سرنوشت‌ساز برای زوجینی است که درگیر این نوع دعوا هستند. حضور در این جلسه با آمادگی کامل و ارائه مدارک و مستندات کافی، شانس موفقیت در این دعاوی را افزایش می‌دهد.
بررسی دلایل و مدارک طرفین دعوا
در ابتدای جلسه، قاضی هویت طرفین دعوا (زوج و زوجه) را احراز می‌کند و از آنها می‌خواهد که کارت ملی و شناسنامه خود را ارائه دهند. قاضی به بررسی محتویات پرونده، اعم از دادخواست، لایحه دفاعیه، و سایر مدارک و مستندات ارائه شده توسط طرفین، می‌پردازد. درمرحله استماع اظهارات طرفین، هر یک از طرفین دعوا فرصتی برای بیان توضیحات و اظهارات خود در مورد پرونده را خواهند داشت. قاضی ممکن است از طرفین دعوا سوالاتی در مورد پرونده و یا دلایل و مدارک ارائه شده توسط آنها بپرسد. اگر در پرونده از شهود استفاده شده باشد، در این مرحله شهود در حضور قاضی سوگند یاد کرده و شهادت خود را ارائه می‌دهند.
قاضی به طور دقیق و موشکافانه دلایل و مدارک ارائه شده توسط طرفین دعوا را بررسی می‌کند و از نظر کارشناسی، اگر لازم باشد، استفاده می‌کند. قاضی ممکن است در این مرحله تلاش کند تا بین طرفین دعوا صلح و سازش برقرار کند و آنها را به حفظ زندگی مشترک تشویق کند. در نهایت، قاضی با توجه به بررسی‌های انجام شده و دلایل و مدارک ارائه شده توسط طرفین، رای خود را صادر می‌کند
سخن پایانی
تمکین چیست؟ تمکین مفهومی در حقوق خانواده ایران است که به انجام وظایف زناشویی و سایر وظایف مربوط به زندگی مشترک توسط هر دو زوج اطلاق می‌شود. عدم تمکین، خودداری یکی از زوجین از انجام این وظایف بدون عذر موجه است که می‌تواند پیامدهای حقوقی برای طرف متمرد داشته باشد. تمکین یک تکلیف دوطرفه است، هم زن و هم شوهر موظف به انجام وظایف خود در قبال یکدیگر هستند. تمکین باید در چارچوب شرع و قانون و با رعایت حقوق و کرامت طرفین انجام شود. عدم تمکین می‌تواند منجر به سلب برخی حقوق از طرف متمرد مانند نفقه، حضانت فرزند و حق طلاق شود.
