ابطال طلاق چگونه است 💑 + شرایط و مراحل ابطال طلاق✅
ازدواج و طلاق، دو مقوله مهم و تأثیرگذار در زندگی افراد هستند که بر اساس شرع و قانون، نیازمند رعایت شرایط و تشریفات خاصی میباشند. در صورت عدم رعایت این شرایط، ممکن است که ازدواج یا طلاق باطل و فاقد آثار حقوقی بوده و نتوان به آن استناد کرد. در خصوص ابطال طلاق، چنانچه طلاق بنا به دلایل و شرایط قانونی واقع شده و ثبت نیز گردیده باشد، فرد متضرر میتواند با طرح دعوا در دادگاه، خواستار ابطال ثبت واقعه طلاق گردد. در این زمینه، تشخیص باطل بودن طلاق بر عهده قاضی دادگاه است که پس از احراز شرایط باطل کننده، اقدام به صدور حکم ابطال خواهد کرد. در ادامه، به بررسی شرایط، مدارک و هزینه های مربوط به باطل کردن سند طلاق، اعم از باطل شدن طلاق بائن، صوری و توافقی خواهیم پرداخت.
آیا امکان ابطال طلاق وجود دارد؟
طلاق، به عنوان پایان رابطه زناشویی، در نظام حقوقی ایران به صورتهای گوناگونی امکانپذیر است. از جمله این شکلها میتوان به طلاق از سوی مرد، طلاق از جانب زن و طلاق توافقی اشاره کرد. در تمام این حالات، باید تشریفات قانونی لازم برای اخذ اجازه دادگاه صورت پذیرد و در نتیجه آن، دادگاه حکم طلاق یا گواهی عدم سازش را صادر خواهد کرد. پس از صدور این حکم یا گواهی، باید به یکی از دفاتر ثبت ازدواج و طلاق مراجعه کرده و واقعه طلاق را ثبت نمود. در غیر این صورت، مرد ممکن است به مجازات عدم ثبت طلاق محکوم شود. اما ثبت طلاق در دفترخانه، مستلزم رعایت شرایط بسیار مهمی است. عدم توجه به این شرایط، ممکن است در برخی موارد، منجر به ابطال طلاق شده و صحت انجام آن را از اساس منتفی کند.
در پاسخ به سوال اصلی، باید گفت که بله، امکان ابطال طلاق در صورتی که شرایط لازم برای صحت آن وجود نداشته باشد، وجود دارد. در چنین مواردی، طلاق انجامشده از لحاظ حقوقی باطل و بیاثر خواهد بود و هر یک از زوجین میتوانند به صورت قانونی، تقاضای ابطال ثبت واقعه طلاق را به دادگاه ارائه نموده و باطل کردن سند طلاق را درخواست کنند.
در مجموع، میتوان گفت که ابطال طلاق در نظام حقوقی ایران امکانپذیر است و هر یک از طرفین میتوانند در صورت نقض شرایط صحت طلاق، به طرق قانونی درخواست باطل کردن آن را مطرح نمایند. این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از آسیبهای اجتماعی ناشی از طلاق، همواره یکی از اهداف مهم قانونگذار در نظام حقوقی کشور بوده است.
شرایط ابطال طلاق چیست؟
طلاق یکی از مسائل حقوقی-شرعی مهم در جوامع اسلامی است که باید با رعایت شرایط لازم انجام گیرد. در صورتی که طلاق بدون رعایت شرایط شرعی و قانونی واقع شود، امکان باطل کردن آن وجود دارد. یکی از مهمترین شرایط صحت طلاق، حضور حداقل دو نفر مرد عادل و شاهد برای شنیدن صیغه طلاق است. به همین دلیل، عدم رعایت این شرط یکی از دلایل ابطال طلاق محسوب میشود. همچنین، طلاق باید به صورت منجز و بدون قید و شرط واقع شود و طلاق معلق به شرط نیز باطل خواهد بود.
از دیگر شرایط باطل بودن طلاق، عدم بلوغ، عدم عقل، فقدان قصد و اراده در طلاق دهنده است. به عبارت دیگر، طلاق افراد مجنون یا تحت اکراه، باطل و فاقد اثر حقوقی خواهد بود. همچنین، طلاق زن در حال عادت ماهیانه یا نفاس نیز باطل است، مگر در مواردی خاص مانند بارداری یا عدم امکان اطلاع از وضعیت عادت ماهیانه.
علاوه بر این، طلاق در طهر مواقعه (فاصله بین دو عادت ماهیانه) نیز باطل شناخته شده است، مگر در مورد زنان یائسه یا باردار. همچنین، طلاق زنانی که به دلیل بالا بودن سن، فاقد عادت ماهیانه هستند، باید بعد از سپری شدن سه ماه از آخرین نزدیکی با شوهر صورت گیرد.
نحوه و مراحل باطل کردن طلاق چگونه است؟
سند طلاق از جمله اسناد حقوقی بسیار مهم و حساس است که تأثیر بسزایی بر زندگی افراد و روابط خانوادگی آنها دارد. در مواردی ممکن است که یکی از طرفین، به دلایلی خواستار ابطال این سند باشد. در این قسمت از مقاله، به بررسی نحوه و مراحل باطل کردن سند طلاق خواهیم پرداخت.
اصل بر صحت طلاق واقع شده است، مگر در صورت وجود شرایط و علل قانونی که به آنها اشاره شده است. اما چنانچه یکی از زوجین بخواهد اقدام به ابطال سند طلاق نماید، باید به دادگاه خانواده مراجعه و دعوای ابطال سند طلاق را مطرح کند. برای این منظور، متقاضی باید با تهیه اسناد و مدارک لازم، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و دادخواست ابطال سند طلاق را ثبت نماید. پس از ثبت دادخواست، دادگاه اقدام به تعیین وقت رسیدگی کرده و به طرفین ابلاغ میکند. در جلسه دادگاه، زوجین باید حضور یافته و توضیحات لازم را ارائه نمایند. سپس دادگاه، بررسیهای قانونی را انجام داده و چنانچه یکی از شرایط باطل شدن سند طلاق محرز شود، حکم به ابطال آن صادر خواهد کرد.
در صورت احراز هر یک از شرایط، دادگاه میتواند حکم به ابطال سند طلاق صادر کند. این حکم پس از قطعی شدن، به ثبت اسناد و املاک ارسال شده و در آنجا ضبط خواهد شد. بدین ترتیب، زوجین میتوانند وضعیت حقوقی و خانوادگی خود را به حالت اولیه بازگردانند. در نهایت، ابطال سند طلاق نیازمند طی مراحل قانونی و ارائه دلایل و مستندات مربوطه در دادگاه است. این فرآیند میتواند به بازگشت زوجین به وضعیت زناشویی قبل از طلاق منجر شود، مشروط بر احراز شرایط قانونی ابطال توسط مراجع قضایی ذیصلاح.
مدارک لازم برای باطل کردن طلاق
موارد مختلفی وجود دارد که بر اساس آن، ابطال طلاق امکان پذیر است. در صورتی که طلاق به دلیل جنون یا فقدان قصد و اراده مرد صورت گرفته باشد، می توان از نظریه پزشک قانونی استفاده کرد. همچنین، اگر شهود طلاق شرایط قانونی را نداشته باشند، می توان با استناد به شهادت شهود و مطلعین، درخواست ابطال طلاق را مطرح نمود. در هر حال، برای درخواست باطل کردن طلاق، ارائه مدارکی همچون مدارک هویتی خواهان، سند ازدواج و همچنین سند طلاق دریافت شده، ضروری است. این مدارک باید به همراه دادخواست ابطال سند طلاق به دادگاه ارائه شوند تا بررسی و در صورت احراز شرایط، دادگاه طلاق را باطل نماید.
ابطال طلاق، فرایندی است که نیازمند ارائه مدارک مناسب است. بسته به دلیل درخواست ابطال طلاق، مدارک متفاوتی مورد نیاز است. اما در هر حال، مدارک هویتی خواهان، سند ازدواج و سند طلاق دریافت شده، از اسناد ضروری برای ارائه به دادگاه هستند. با ارائه این مدارک و احراز شرایط لازم، دادگاه می تواند طلاق را باطل اعلام نماید.
هزینه های باطل کردن طلاق چقدر است؟
افرادی که قصد طرح دادخواست در دادگاه برای ابطال سند طلاق را دارند، باید با هزینههای مربوط به این فرآیند آشنا باشند. هزینههای ابطال طلاق در دادگاه را میتوان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
- هزینههای مربوط به طرح دادخواست ابطال طلاق: این هزینهها شامل هزینه ثبت نام در سامانه ثنا، هزینههای مربوط به وکیل طلاق و هزینه تهیه اسناد و مدارک مورد نیاز، همچون دادخواست و ضمائم آن، میشود.
- هزینه ابطال سند طلاق: این هزینه مربوط به هزینه دادرسی دعوای ابطال طلاق است که بر اساس تعرفه خدمات قضایی تعیین شده در همان سال، محاسبه و دریافت میشود.
بر اساس نرخ تعرفه خدمات قضایی در سال 1402، هزینه طرح دعاوی غیرمالی همچون ابطال طلاق، بین 80 تا 380 هزار تومان است. متقاضیان باید این هزینه را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت کنند. اما متقاضیان میتوانند همراه با دادخواست، خسارات و هزینههای دادرسی را نیز از طرف مقابل مطالبه نمایند.
شرایط ابطال طلاق بائن
بر اساس قانون مدنی ایران، طلاق را می توان به دو دسته طلاق رجعی و طلاق بائن تقسیم بندی کرد. طلاق رجعی، نوعی از طلاق است که در آن مرد پس از طلاق دادن زن خود، در طول مدت عده می تواند به زن رجوع کند و زندگی مشترک را از سر بگیرد. در مقابل، طلاق بائن عبارت است از نوعی از طلاق که در آن مرد امکان رجوع به زن در طول مدت عده را ندارد. برخی از انواع طلاق بائن عبارتند از: طلاق پیش از نزدیکی، طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات و سومین طلاق پس از سه ازدواج متوالی.
در خصوص شرایط ابطال طلاق بائن، باید گفت که این شرایط در اصل با شرایط ابطال طلاق رجعی تفاوتی ندارد. به همین دلیل، تمامی شرایطی که برای ابطال طلاق رجعی مطرح شده است، در مورد طلاق بائن نیز قابل اعمال است. در صورت وجود هر یک از این شرایط، می توان از دادگاه تقاضای ابطال سند طلاق بائن را نمود. علاوه بر شرایط طلاق، در صورتی که طلاقی اصالتاً جزء موارد طلاق بائن نبوده اما دادگاه به اشتباه آن را طلاق بائن اعلام کرده باشد، می توان با ارائه مدارک لازم در دادگاه، تقاضای اصلاح یا ابطال حکم طلاق را نمود تا حق رجوع مرد به زن از بین نرود.
شرایط باطل کردن طلاق توافقی
در طلاق توافقی، زوجین با تراضی و تنظیم توافقنامهای به جدایی خود پایان میدهند و مسائل مالی و غیرمالی مرتبط با آن را مشخص میکنند. طلاق توافقی چنانچه به شکل صحیح و با رعایت حقوق هر دو طرف انجام شود، میتواند به عنوان راهکاری مناسب برای پایان دادن به زندگی مشترک در شرایط خاص مطرح باشد. اما در برخی موارد، سوءاستفاده از این مکانیزم قانونی و نقض حقوق زوجین، موجب ابطال چنین طلاقی میشود. در این قسمت به بررسی موارد ابطال طلاق توافقی خواهیم پرداخت.
طلاق توافقی به موجب قانون، زمانی صحیح و معتبر است که هر دو طرف به آن رضایت داشته باشند. رضایت کامل زوجین در این نوع طلاق، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. چراکه در صورت نبود رضایت هر یک از زوجین، حتی پس از جاری شدن صیغه طلاق در محضر، این طلاق قابل ابطال خواهد بود.
به عنوان مثال، اگر زوجه با جعل امضای شوهر، توافقنامه طلاق توافقی را امضا کرده باشد و مرد رضایت به طلاق نداشته باشد، این طلاق باطل و بلااثر خواهد بود. همچنین اگر زوجه رضایت به بذل مهریه و گرفتن طلاق خلع نداشته باشد، پس از جاری شدن صیغه طلاق در محضر، طلاق قابل ابطال است. در این موارد، عدم رضایت کامل و آگاهانه هر یک از زوجین، سبب باطل شدن چنین طلاقی میشود. لذا بررسی و احراز رضایت کامل هر دو طرف، از ضروریات صحت طلاق توافقی است. علاوه بر رضایت کامل زوجین، طلاق توافقی باید سایر شرایط قانونی را نیز رعایت کند. در غیر این صورت، امکان باطل شدن چنین طلاقی وجود خواهد داشت. از جمله این شرایط میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رعایت تشریفات قانونی: طلاق توافقی باید طبق تشریفات و ضوابط مقرر در قانون انجام شود. در غیر این صورت، ممکن است طلاق مزبور باطل تشخیص داده شود.
- تعیین تکلیف مسائل مالی و غیرمالی: در توافقنامه طلاق توافقی باید کلیه مسائل مالی و غیرمالی زوجین از جمله نفقه، مهریه، حضانت فرزندان و… به طور شفاف و دقیق مشخص شود. در صورت ابهام یا نقص در این موارد، امکان ابطال طلاق وجود دارد.
- تنظیم توافقنامه رسمی: توافقنامه طلاق توافقی باید در دفاتر اسناد رسمی و با حضور مسئولان ذیربط تنظیم شود. تنظیم چنین سندی در محیطهای غیررسمی و به صورت غیرقانونی، مشمول ابطال خواهد بود.
باطل کردن طلاق صوری
در نظام حقوقی ایران، طلاق صوری به مواردی اطلاق میشود که زوجین به دلایل خاصی، مانند دریافت معافیت سربازی فرزند یا استفاده از مزایای بازنشستگی زوج، اقدام به طلاق میکنند، اما واقعاً قصد جدایی و پذیرش آثار آن را ندارند. در چنین شرایطی، با توجه به اینکه عقد طلاق، مستلزم داشتن قصد و اراده واقعی است، میتوان حکم به بطلان این نوع طلاقها داد. طلاقهای صوری همانند ازدواجهای صوری، فاقد اعتبار حقوقی میباشند. در واقع، در این موارد، عنصر اصلی طلاق، یعنی قصد و اراده واقعی زوجین برای جدایی، وجود ندارد. به همین دلیل، ذینفع میتواند با ارائه دادخواست ابطال طلاق به دادگاه، درخواست اعلام بطلان آن را نماید.
اگرچه اثبات طلاقهای صوری ممکن است در برخی موارد دشوار باشد، اما با توجه به مبانی فقهی و حقوقی، چنین طلاقهایی باطل محسوب میشوند و در صورت احراز، سند طلاق نیز قابل ابطال است. این امر، نه تنها به منظور حفظ استحکام نهاد خانواده، بلکه به دلیل لزوم رعایت شرایط شرعی و قانونی طلاق مورد تأکید قرار گرفته است. بنابراین، با توجه به اهمیت موضوع طلاق صوری و آثار آن بر روابط زناشویی و اجتماعی، میتوان گفت که باطل کردن چنین طلاقهایی، نقش مؤثری در تحکیم پیوندهای خانوادگی و جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی ایفا میکند.
کلام غایی
ابطال طلاق به معنای آن است که هیچ اثر حقوقی برای آن در نظر گرفته نشده و نمیتوان به آن اعتبار داد. در مواردی که طلاق با توجه به شرایط و عوامل موجود اتفاق افتاده و به ثبت رسیده باشد، میتوان در دادگاه درخواست لغو ثبت طلاق را مطرح کرد. در این مواقع، قاضی دادگاه مسئولیت تصمیمگیری درباره صحت یا ناسالم بودن طلاق را بر عهده دارد. پس از بررسی شرایط جایز برای ابطال طلاق، قاضی حکم ابطال سند طلاق را صادر میکند. افرادی که قصد ابطال ثبت واقعه طلاق را دارند، باید با روش و شرایط مربوط به آن آشنا باشند تا حقوق خود را از دست ندهند و طلاق به صورت قانونی ابطال شود. این مسئله بسیار مهم است زیرا در غیر این صورت، طلاق بی اثر و بی اعتبار خواهد بود. امیدواریم خواندن این مطلب برای شما مفید باشد.