مهریه چیست؟ 💰 انواع مهریه در قانون اسلامی ⚖️

مهریه یا حقوق زناشویی یکی از اصولی‌ترین و مهم‌ترین مسائل مربوط به ازدواج و زندگی زناشویی در فرهنگ ایرانی است. اصطلاح مهریه چیست؟به مبلغ پول یا دارایی‌ای اشاره دارد که شوهر به عنوان حق مالی به زن در هنگام ازدواج و قبل از شروع زندگی مشترک خود تعهد می‌کند. اهمیت مهریه در جامعه ایرانی به گونه‌ای است که آن را نمادی از احترام و ارزش قائل بودن به زن به شمار می‌آورند. همچنین، مهریه به عنوان یک ایمان‌نامه برای زن محسوب می‌شود که نشان از تعهد و مسئولیت شوهر نسبت به زن دارد. مهریه می‌تواند به صورت نقدی یا به صورت اشیا یا دارایی ارائه شود. این مبلغ معمولاً بر اساس توانایی مالی شوهر و معیارهای فرهنگی و اجتماعی تعیین می‌شود. هر چند که در دنیای امروزی بسیاری از زنان اصرار دارند که مهریه به صورت نقدی پرداخت شود. باید توجه داشت که در صورت تعدیل و یا عدم پرداخت مهریه توسط شوهر، زن حق قانونی دارد که از طریق دادگاه اقدام به اخذ مبلغ مهریه نماید. این نکته به حمایت از حقوق زنان و جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی می‌باشد.

مهریه چیست؟

مهریه که در زبان عربی به آن “مهر” و در فارسی به آن “کابین” نیز گفته می‌شود، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح به زن خود می‌پردازد یا متعهد به پرداخت آن می‌شود. مهریه در اسلام حقی است که برای زن در قبال ازدواج به او تعلق می‌گیرد و از نظر شرعی واجب و الزامی است. مهریه حق زن است و او می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. در صورت فوت مرد، مهریه زن از ماترک او پرداخت خواهد شد. برای مطالبه مهریه می توان از طریق دادگاه اقدام کرد.

مهریه می تواند به صورت نقدی، سکه، ملک، یا هر چیز دیگری باشد که مورد توافق زوجین باشد. در ایران، قوانینی در مورد مهریه وجود دارد که از حقوق زن در این زمینه حمایت می کند. در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند، زن می تواند از طریق دادگاه اموال او را توقیف کند و یا او را ممنوع الخروج کند. همچنین، در برخی موارد ممکن است حبس مرد برای پرداخت مهریه در نظر گرفته شود.

انواع مهریه!

مهریه فقط یک رسم و سنت نیست، بلکه حقی است که در دین اسلام و قانون ایران برای زن به رسمیت شناخته شده است. در ایران، مهریه از دیرباز به عنوان یکی از رسومات مهم ازدواج شناخته شده است.در طول تاریخ، انواع و اقسام مختلفی از مهریه در ایران رایج بوده است. در حال حاضر، مهریه در اسلام و قانون مدنی ایران بر سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:

مهرالمسمی: مهریه ای است که در عقد نکاح به طور مشخص تعیین می شود. این نوع مهریه رایج ترین نوع مهریه در ایران است. مهرالمسمی می تواند به صورت نقدی، سکه، ملک، یا هر چیز دیگری باشد که مورد توافق زوجین باشد. در تعیین مهرالمسمی هیچ محدودیتی وجود ندارد و زوجین می توانند هر مهریه ای را که بخواهند برای یکدیگر تعیین کنند. البته، در ایران قوانینی در مورد مهریه وجود دارد که از حقوق زن در این زمینه حمایت می کند. به عنوان مثال، طبق ماده 1100 قانون مدنی، اگر مهریه در عقد ذکر نشده باشد یا شرط عدم مهر شده باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود

مهرالمثل: در صورتی که مهرالمسمی در عقد ذکر نشده باشد و یا مهر تعیین شده نامتعارف و ظالمانه باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل مهریه ای است که با توجه به شأن و منزلت زن، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده او تعیین می شود. برای تعیین مهرالمثل، معمولاً به نظرات کارشناسان و اهل خبره رجوع می شود. در ماده 1089 قانون مدنی آمده است: “هرگاه مهریه در عقد ذکر نشده باشد یا شرط عدم مهر شده باشد و قبل از تراضی برای مهر معین بین زوجین نزدیکی واقع شده باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود.”

مهرالمتعه: مهریه ای است که در صورت طلاق قبل از نزدیکی و یا قبل از تعیین مهریه به زن تعلق می گیرد. میزان مهرالمتعه با توجه به وضعیت مالی مرد از طرف دادگاه تعیین می شود. در ماده 1101 قانون مدنی آمده است: “تعیین مهرالمتعه بر عهده حاکم است و باید با توجه به وضع مالی مرد، حال زن، مدت زندگی مشترک و بر اساس معیارهای متعارف تعیین شود.”

شرایط تعیین مهریه چیست؟

تعیین مهریه یکی از موارد مهم در قانون اسلامی است که در تعیین حقوق زن نقش اساسی دارد. شرایط تعیین مهریه شامل چند عنصر اصلی می‌شود که لازم است در زمان عقد و ازدواج بررسی شوند. اولین عنصر در تعیین مهریه میزان مالی است که در عقد ازدواج بین زن و شوهر تعیین می‌گردد. از آنجایی که مهریه به عنوان یک حق مالی زوجه تعیین می‌شود، باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به شرایط خاص و منحصر به فرد هر زوج ، مبالغ مناسبی تعیین گردد. در زمان تعیین مهریه، عوامل دیگری نیز در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال، وضعیت اقتصادی خانواده به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده مهریه به حساب می‌آیند.

همچنین، میزان تحصیلات و شغل زن و شوهر نیز می‌تواند در تعیین مهریه تاثیرگذار باشد. تعیین مهریه سنگین و غیرمنطقی نه تنها کمکی به استحکام زندگی مشترک نمی‌کند، بلکه می‌تواند مشکلات زیادی را برای زوجین به وجود آورد. بهترین مهریه، مهریه ای است که با توجه به شرایط زوجین و عرف جامعه تعیین شود. در هنگام تعیین مهریه، باید به توانایی مالی مرد و شرایط زندگی مشترک توجه شود. البته مهریه در اصل براساس توافق زن و شوهر تعیین می‌شود و هیچ محدودیتی قانونی برای نوع و میزان آن وجود ندارد.

ویژگی های مهریه چیست؟

مهریه به عنوان حقی که در دین اسلام و قانون ایران برای زن در قبال ازدواج در نظر گرفته شده، از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوردار است که آن را از سایر حقوق و تعهدات متمایز می‌کند. در ادامه به برخی از مهمترین ویژگی های مهریه اشاره می‌کنیم:

• حق مسلم زن: مهریه در قانون حقی است که زن به واسطه عقد نکاح به دست می‌آورد و هیچ کس نمی‌تواند آن را از او سلب کند. این حق در دین اسلام و قانون ایران به رسمیت شناخته شده و از ضمانت‌های اجرایی قوی برای تضمین پرداخت آن برخوردار است

• استقلال مهریه: مهریه از مال و دارایی زن جداست و تحت مالکیت او قرار دارد. به عبارت دیگر، زن می‌تواند هر طور که می‌خواهد در مورد مهریه خود تصمیم بگیرد و آن را خرج کند یا پس انداز کند.

• تنوع در نوع و میزان: مهریه می‌تواند به صورت نقدی، سکه، ملک، یا هر چیز دیگری باشد که مورد توافق زوجین باشد. در قانون ایران هیچ محدودیتی برای نوع و میزان مهریه وجود ندارد و زوجین می‌توانند هر مهریه ای را که بخواهند برای یکدیگر تعیین کنند.

• عدم محدودیت قانونی: با وجود عدم محدودیت قانونی، مهریه باید با تراضی و رضایت کامل زوجین تعیین شود. به این معنی که زوجین باید در مورد نوع و میزان مهریه با یکدیگر به توافق برسند و هیچ کس نمی‌تواند آنها را مجبور به تعیین مهریه ای خاص کند.

• لزوم تراضی: در هنگام تعیین مهریه، به توانایی مالی مرد و شرایط زندگی مشترک توجه کنید. تعیین مهریه‌های سنگین و غیرمنطقی نه تنها کمکی به استحکام زندگی مشترک نمی‌کند، بلکه می‌تواند مشکلات زیادی را برای زوجین به وجود آورد.

• قابلیت تعدیل: در برخی موارد، مهریه قابل تعدیل است. به عنوان مثال، در صورتی که مهریه عندالطلب باشد و مرد از پرداخت آن ناتوان باشد، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه کند و تقاضای تعدیل مهریه را بکند.

• ارث: در صورت فوت مرد، مهریه زن از ماترک او پرداخت خواهد شد. به این معنی که زن یکی از وراث شوهر محسوب می‌شود و سهم خود را از اموال او دریافت می‌کند.

• ضمانت اجرای قوی: در صورت امتناع مرد از پرداخت مهریه، زن می‌تواند از طریق مراجع قانونی نسبت به مطالبه آن اقدام کند. قانون ایران ضمانت‌های اجرایی قوی برای تضمین پرداخت مهریه در نظر گرفته است، از جمله توقیف اموال مرد، حبس او و ممنوع الخروجی.
• حبس مرد: در برخی موارد ممکن است حبس مرد برای پرداخت مهریه در نظر گرفته شود. این حکم در صورتی صادر می‌شود که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند و هیچ راه حلی برای پرداخت آن وجود نداشته باشد.
• ترویج صلح و سازش: قانون ایران و شرع مقدس اسلام بر صلح و سازش بین زوجین در مورد مهریه تأکید دارد. در بسیاری از موارد، می‌توان با گفتگو و مذاکره به توافقی در مورد مهریه رسید که برای هر دو طرف قابل قبول باشد.

نحوه پرداخت برای مهریه چیست؟

نحوه پرداخت مهریه ممکن است بسته به توافقات قبلی و شرایط دختر و پسر متفاوت باشد. برخی از عواملی که بیشتر بر نحوه پرداخت مهریه تأثیر می گذارند عبارتند از: وضعیت اقتصادی خانواده های دختر و پسر، فرهنگ و سنت های محلی و قوانین و مقررات دولت

در برخی موارد، مهریه به صورت نقدی ارائه می شود و در برخی دیگر، دارایی های دیگری مانند طلا، زمین یا خودرو یا هر چیز دیگری که مورد توافق زوجین باشد به عنوان مهریه ارائه می شود. همچنین در برخی موارد، ممکن است دختر و خانواده او انتخاب کنند تا هیچ گونه مهریه ای دریافت نکنند. در صورت تمایل زن، مرد می تواند معادل مهریه را به او تعهد کند و یا ملکی را به عنوان مهریه به او منتقل کند. در صورت عدم توافق زوجین در مورد نحوه پرداخت مهریه، زن می تواند به دادگاه مراجعه کند و از دادگاه بخواهد که نحوه پرداخت مهریه را تعیین کند.

وصول مهریه چیست؟

وصول مهریه فرآیندی است که زن می‌تواند از طریق آن، مهریه خود را از مرد مطالبه کند. بهترین روش وصول مهریه، توافق بین زن و شوهر است. در این روش، زن و شوهر با یکدیگر مذاکره می‌کنند و به توافقی در مورد نحوه پرداخت مهریه می‌رسند. اگر مهریه در سند نکاح ذکر شده باشد، زن می‌تواند با مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی، نسبت به صدور اجرائیه و وصول مهریه خود اقدام کند. اگر مهریه در سند نکاح ذکر نشده باشد و یا زن و شوهر در مورد نحوه پرداخت مهریه به توافق نرسند، زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه مهریه ارائه دهد.

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع می‌شود و وقت رسیدگی تعیین می‌شود. در روز رسیدگی، زن و شوهر به همراه مدارک خود در دادگاه حاضر می‌شوند و قاضی به پرونده رسیدگی می‌کند. در صورتی که قاضی رأی به نفع زن صادر کند، حکم صادر شده به شوهر ابلاغ می‌شود. اگر شوهر بعد از ابلاغ حکم، نسبت به پرداخت مهریه اقدام نکند، زن می‌تواند با مراجعه به دایره اجرای احکام دادگاه، نسبت به اجرای حکم و وصول مهریه خود اقدام کند.

ضمانت اجرای مهریه، تضمینی برای حق مسلم زن

همانطور که قبلا ذکر شد مهریه چیست؟، مهریه به عنوان حقی که در دین اسلام و قانون ایران برای زن در قبال ازدواج در نظر گرفته شده، از ضمانت‌های اجرایی قوی برای تضمین پرداخت آن برخوردار است. مهمترین هدف از ضمانت اجرای مهریه، اطمینان از پرداخت مهریه به زن در هر شرایطی است. ضمانت اجرای مهریه، مانع از سوء استفاده مردان از عدم تمکن مالی و یا خودداری از پرداخت مهریه می‌شود. ضمانت اجرای مهریه، حقوق و کرامت زن را در جامعه حفظ می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که می‌تواند در صورت نیاز، مهریه خود را دریافت کند.

البته ضمانت اجرای مهریه فقط در مورد مهریه عندالطلب (مهریه ای که زن می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند) اعمال می‌شود. در مورد مهریه عندالاستطاعه (مهریه ای که زن فقط در صورت تمکن مالی مرد می‌تواند آن را مطالبه کند) ضمانت اجرای مهریه محدودتر است. برای استفاده از ضمانت اجرای مهریه، زن باید به دادگاه مراجعه کند و دادخواست مطالبه مهریه ارائه دهد. در صورتی که مرد از پرداخت مهریه امتناع کند، زن می‌تواند از طریق ضمانت‌های اجرایی موجود، مهریه خود را وصول کند. در ادامه به انواع ضمانت اجرای مهریه اشاره شده است از جمله:

• ضمان عقدی: در این نوع ضمانت، شخصی ثالث به عنوان ضامن پرداخت مهریه تعیین می‌شود و متعهد می‌شود که در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، آن را به زن بپردازد.
• ضمان قهری: در این نوع ضمانت، بدون نیاز به عقد و توافق، اموال و دارایی‌های مرد به طور خودکار ضامن پرداخت مهریه هستند.
• حبس: در برخی موارد، دادگاه ممکن است حکم حبس برای مرد متخلف از پرداخت مهریه صادر کند تا او را به پرداخت مهریه ملزم کند.
• توقیف اموال: زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه، اموال و دارایی‌های مرد را برای پرداخت مهریه توقیف کند.
• ممنوع الخروجی: در برخی موارد، دادگاه می‌تواند حکم ممنوع الخروجی برای مرد متخلف از پرداخت مهریه صادر کند.

کلام آخر

در مقاله مهریه چیست؟ گفته شد که مهریه به عنوان حقی که در دین اسلام و قانون ایران برای زن در قبال ازدواج در نظر گرفته شده، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این حق که در راستای حفظ کرامت و منزلت زن و همچنین استحکام بنیان خانواده وضع شده است، دارای ویژگی های منحصر به فردی است که آن را از سایر حقوق و تعهدات متمایز می کند. با انتخاب مهریه ای متناسب با شرایط و با در نظر گرفتن حقوق و تعهدات هر دو طرف، می توان گامی مهم در جهت آغاز یک زندگی مشترک موفق و بادوام برداشت.