نفقه چیست؟ 💰 و به چه کسانی تعلق میگیرد؟ ⚖️✔️
نفقه یکی از مسائل حقوقی مهم است که در قانون ایران تنظیم شده است. این مفهوم به عنوان یکی از وظایف مالی پدر یا شوهر نسبت به فرزندان یا همسر خود تعریف میشود و در صورت عدم توانایی آنها برای تامین نیازهای خود به بخشی از درآمد مالی پدر یا شوهر خود نیاز دارند، طبق قانون باید این پرداخت صورت بگیرد. قانون ایران به طور کلی مقرراتی در مورد نفقه در اختیار دارد که برای حفظ حقوق و تضمین رفاه اجتماعی افراد کاربرد دارد. براساس این قانون، پدر و شوهر ملزم به پرداخت نفقه به فرزندان و همسر خود هستند تا از لحاظ مالی پوشش داده شوند و نیازهای اساسی آنها تامین شود. در این مقاله، به بررسی نفقه چیست؟، شرایط تعلق نفقه، میزان نفقه، نحوه مطالبه نفقه و مواردی که نفقه به زن تعلق نمیگیرد خواهیم پرداخت.
نفقه چیست؟
بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در نکاح دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است. نفقه در لغت به معنای هزینه و خرج است و در اصطلاح حقوقی، به مخارج ضروری زندگی اعم از خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث منزل، هزینههای درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض گفته میشود که شوهر موظف است آن را به همسر خود پرداخت کند. اهمیت پرداخت نفقه از آن جهت است که زن را در زندگی مشترک حمایت مالی میکند و به او امکان میدهد تا نیازهای خود را برآورده کند و زندگی آبرومندی داشته باشد.
انواع نفقه در قانون اسلامی!
در قانون ایران، دو نوع نفقه به طور کلی وجود دارد، نفقه زوجه و نفقه اقارب که در ادامه بیشتر بررسی میکنیم.
- نفقه زوجه: همانطور که اشاره شد نفقه چیست، نفقه زوجه به معنای تامین مخارج ضروری زندگی اعم از خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث منزل، هزینههای درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض است که شوهر موظف است آن را به همسر خود پرداخت کند. میزان نفقه با توجه به شأن و منزلت زن، وضعیت اقتصادی و اجتماعی زوجین و عرف و عادت محل زندگی توسط دادگاه تعیین میشود. زن در صورت عدم پرداخت نفقه توسط شوهر، میتواند به گرفتن نفقه اقدام کند.
- نفقه اقارب: نفقه اقارب به معنای تامین مخارج ضروری زندگی اعم از خوراک، پوشاک، مسکن و اثاث منزل به قدر رفع حاجت است که برخی از اقارب در شرایطی خاص به یکدیگر تعلق میگیرد. ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی: اقارب نسبی در هر درجه که باشند اگر محتاج به نفقه باشند مستحق دریافت نفقه از یکدیگر هستند. نفقه اقارب فقط به اقارب نسبی تعلق میگیرد. اقارب سببی (مانند عروس و داماد) از این حق برخوردار نیستند. شخص باید نیازمند به نفقه باشد. یعنی توانایی تامین مخارج ضروری زندگی خود را نداشته باشد. منفق (کسی که موظف به پرداخت نفقه است) باید از نظر مالی توانایی پرداخت نفقه را داشته باشد.
میزان نفقه با توجه به نیازهای شخص، وضعیت اقتصادی و اجتماعی منفق و عرف و عادت محل زندگی توسط دادگاه تعیین میشود. شخص در صورت عدم پرداخت نفقه توسط منفق، میتواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست مطالبه نفقه ارائه دهد.
شرایط تعلق گرفتن نفقه چیست؟
نفقه در قانون ایران به معنای تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن تعریف میشود. تعلق نفقه به زن در عقد دائم یک حق و تکلیف قانونی برای شوهر است و شوهر موظف است که از نظر مالی هزینههای زندگی همسر خود را تامین کند. وجود عقد نکاح دائم، تمکین زن، استطاعت مالی شوهر از شرایط کلی تعلق نفقه به زن است. نفقه فقط در عقد نکاح دائم به زن تعلق میگیرد. در نکاح موقت، زن فقط تا مدت عده مستحق نفقه خواهد بود. زن باید از شوهر خود تمکین کند. تمکین به معنای اطاعت از شوهر، سکونت در منزل شوهر و عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر است. شوهر باید از نظر مالی توانایی پرداخت نفقه را داشته باشد.
نفقه زن قهر کرده !
نفقه زن در صورت قهر کردن به شرایط مختلفی بستگی دارد و قانون در این مورد حالات مختلفی را در نظر گرفته است. به طور کلی، نفقه به زنی که قهر کرده است تعلق میگیرد یا نه، در موارد زیر بررسی میشود:
اگر زن در منزل شوهر باشد، در این حالت، زن مستحق نفقه است، حتی اگر قهر کرده باشد. دلیل این امر این است که زن در منزل شوهر سکونت دارد و شوهر موظف به تامین مخارج زندگی او است. اگر زن در منزل پدر یا مکان دیگری باشد، در این حالت، تعلق یا عدم تعلق نفقه به زن به دلایل قهر و مدت زمان قهر بستگی دارد.
اگر زن به دلیل عدم تمکین از شوهر قهر کرده باشد، در این حالت، زن مستحق نفقه نیست. دلیل این امر این است که زن از وظایف همسری خود تمکین نکرده است و شوهر تکلیفی به پرداخت نفقه او ندارد. اگر زن به دلیل خشونت خانگی یا سوء رفتار شوهر قهر کرده باشد، در این حالت، زن مستحق نفقه است. دلیل این امر این است که زن به دلیل ترس از آسیب، مجبور به ترک منزل شوهر شده است و شوهر موظف به تامین مخارج زندگی او است.
اگر زن به دلیل اختلافات جزئی و گذرا قهر کرده باشد، در این حالت، تعلق یا شرط عدم تعلق نفقه به زن به مدت زمان قهر بستگی دارد. اگر قهر زن کوتاه مدت باشد، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق دهد. اما اگر قهر زن طولانی مدت باشد، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد.
اگر قهر زن کوتاه مدت باشد، در این حالت، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق دهد. دلیل این امر این است که قهر طولانی مدت زن، سوء نیت او را نشان میدهد و ممکن است دادگاه را متقاعد کند که زن تمکین نکرده است.
در چه صورت نفقه به زن تعلق نمی گیرد؟
در قانون ایران، در شرایطی خاص نفقه به زن تعلق نمیگیرد یکی از این شرایط نشوز زن است. نشوز به معنای سرپیچی زن از وظایف همسری مانند اطاعت از شوهر، سکونت در منزل شوهر و عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر است. در صورت اثبات نشوز زن در دادگاه، زن مستحق نفقه نخواهد بود. اگر زن بدون دلیل شرعی و قانونی از منزل شوهر خارج شود و به منزل بازنگردد، ناشزه محسوب میشود. ممکن است زن از برقراری رابطه جنسی با شوهر خود بدون دلیل شرعی و قانونی امتناع کند، ناشزه محسوب میشود. و یا بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود، ناشزه محسوب میشود.
یکی دیگر از دلایل تعلق نگرفتن نفقه به زن ترک وظایف همسری است. زن موظف است وظایف همسری خود را به نحو مطلوب انجام دهد. در صورت ترک وظایف همسری توسط زن، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد. اگر زن از آشپزی و نظافت منزل خودداری کند و به وظایف مربوط به خانهداری عمل نکند، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد. همچنین اگر از مراقبت از فرزندان خود خودداری کند، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد. وقتی زن از اوامر شرعی شوهر خود مانند نماز خواندن و روزه گرفتن سرپیچی کند، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد.
عدم تمکین به احکام دادگاه هم یکی دیگر از دلایل تعلق نگرفتن نفقه است.زن موظف است به احکام دادگاه تمکین کند. اگر زن از احکام دادگاه تمکین نکند، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد. به عنوان مثال، اگر دادگاه زن را به بازگشت به منزل شوهر محکوم کند و زن از این کار امتناع کند، ممکن است دادگاه نفقه را به او تعلق ندهد.
میزان نفقه زن خانه دار چقدر است؟
میزان نفقه زن خانهدار در قانون ایران مقدار مشخصی ندارد و با توجه به عوامل مختلفی توسط دادگاه تعیین میشود. برای تعیین دقیق میزان نفقه زن خانهدار، زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست مطالبه نفقه ارائه دهد. در دادگاه، کارشناسان رسمی دادگستری با توجه به عوامل ذکر شده، میزان نفقه را تعیین میکنند. برخی از عواملی که میزان نفقه را مشخص میکند، عبارتند از:
- شأن و منزلت زن: هرچه شأن و منزلت زن بالاتر باشد، میزان نفقه نیز بیشتر خواهد بود. به عنوان مثال، زنی که از خانواده ثروتمندی بوده و سطح تحصیلات بالایی دارد، مستحق نفقه بیشتری نسبت به زنی است که از خانوادهای معمولی بوده و تحصیلات عالیه ندارد.
- وضعیت اقتصادی و اجتماعی زوجین: وضعیت اقتصادی و اجتماعی زوجین نیز در تعیین میزان نفقه تاثیرگذار است. به عنوان مثال، اگر زوج از تمکن مالی بالایی برخوردار باشد، میزان نفقه نیز بیشتر خواهد بود.
- عرف و عادت محل زندگی: عرف و عادت محل زندگی نیز در تعیین میزان نفقه موثر است. به عنوان مثال، میزان نفقه در شهرهای بزرگ معمولا از میزان نفقه در شهرهای کوچک بیشتر است.
- نیازهای زن: نیازهای زن نیز در تعیین میزان نفقه موثر است. به عنوان مثال، زنی که دارای فرزند خردسال است یا به دلیل بیماری نیاز به مراقبتهای خاص دارد، مستحق نفقه بیشتری نسبت به زنی است که فرزند ندارد و سالم است.
نفقه بعد از طلاق تعلق می گیرد؟
در قانون ایران پرداخت نفقه بعد از طلاق در شرایط خاصی به زن تعلق میگیرد. درمورد گرفتن نفقه بعد از طلاق استثنایی وجود دارد مثلا: در صورت بارداری زن در زمان طلاق، زن تا زمان زایمان مستحق نفقه خواهد بود، حتی اگر عده طلاق سپری شده باشد یا در صورتی که حضانت فرزند به زن سپرده شود، شوهر موظف است نفقه فرزند را به مادر بپردازد و ممکن است در ضمن عقد نکاح، شرطی در خصوص پرداخت نفقه بعد از طلاق به نفع زن درج شده باشد. در این صورت، شوهر موظف به شرط خواهد بود. به طور کلی، در طلاق رجعی، زن تا زمانی که عده طلاق سپری نشده است، مستحق نفقه خواهد بود.
عده طلاق، دورهای است که زن و شوهر بعد از طلاق باید از یکدیگر دوری کنند و امکان رجوع (بازگشت به زندگی مشترک) برای آنها وجود دارد. در طلاق بائن و خلع، زن بعد از سپری شدن عده طلاق، مستحق نفقه از شوهر خود نخواهد بود. مدت عده طلاق به نوع طلاق به شرح زیر است:
- طلاق رجعی: 3 ماه
- طلاق بائن: دو عده (یعنی 6 ماه)
- طلاق خلع: بلافاصله پس از طلاق
در قانون ایران تعدیل نفقه چیست؟
تعدیل نفقه چیست؟ تعدیل نفقه به معنای تغییر میزان نفقه در اثر تغییر شرایط زندگی زن و شوهر است. قانون در ایران تعدیل نفقه را در شرایطی به زن تعلق میگیرد. افزایش نفقه و کاهش نفقه از موارد قابل طرح در دادخواست تعدیل نفقه هستند. در صورتی که هزینههای زندگی زن به دلیل تورم یا افزایش نیازهای زن افزایش یافته باشد، زن میتواند تقاضای افزایش نفقه کند. در صورتی که وضعیت مالی شوهر به دلیل بیکاری، بیماری یا سایر دلایل افت کرده باشد، شوهر میتواند تقاضای کاهش نفقه کند. تعدیل نفقه فقط در صورتی امکانپذیر است که شرایط زندگی زن و شوهر از زمان تعیین نفقه تغییر کرده باشد. زن یا شوهر برای تعدیل نفقه، باید تغییر شرایط زندگی خود را به اثبات برسانند.
تعدیل نفقه فقط از طریق دادگاه خانواده امکانپذیر است. دادگاه با بررسی دلایل و مدارک، در مورد افزایش یا کاهش نفقه تصمیمگیری خواهد کرد. زن و شوهر میتوانند در هر زمان که بخواهند برای تعدیل نفقه به دادگاه مراجعه کنند. در صورت عدم توافق زن و شوهر در مورد میزان نفقه، دادگاه براساس عدالت و انصاف حکم خواهد داد. درخواست تعدیل نفقه هیچ هزینهای برای زن یا شوهر ندارد.
سخن پایانی
در پایان همه موارد مربوط به نفقه چیست؟ را بررسی کردیم. نفقه حق زن است، این حق، از ضروریات زندگی مشترک به شمار میرود و نقش مهمی در ثبات و استحکام خانواده دارد. میزان نفقه در قانون ایران مقدار مشخصی ندارد و با توجه به عوامل مختلفی توسط دادگاه تعیین میشود. در صورت عدم پرداخت نفقه توسط شوهر، زن میتواند از طریق مراجع قضایی اقدام به مطالبه نفقه کند. دادگاه پس از رسیدگی به موضوع، در صورت اثبات تمکن مالی شوهر و عدم پرداخت نفقه، او را به پرداخت نفقه محکوم خواهد کرد. هدف از نگارش مقاله نفقه چیست، آشنایی خوانندگان با حقوق و تکلیفات زوجین در خصوص نفقه و ارائه اطلاعات لازم در این زمینه است. با مطالعه این مقاله، خوانندگان میتوانند اطلاعات کاملی در مورد نفقه به دست آورند و در صورت نیاز از این اطلاعات برای احقاق حقوق خود استفاده کنند.