امروزه، یکی از موضوعاتی که در دادگاه‌های حقوقی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، دعاوی مربوط به ممانعت از حق است. اصلی‌ترین حق هر فرد، استفاده از مالکیت شخصی خود است. اما در صورتی که فرد دیگری این حق را به او محدود کند، مسئولیت قانونی بر عهده‌ی اوست. این موضوع برای قانونگذاران بسیار حائز اهمیت است، زیرا هیچکس نمی‌تواند دیگری را از حقوق شخصی محروم کند و نیز نمی‌تواند به زیان شخص دیگری عمل کند. پیگیری ممانعت از حق به دو صورت کیفری و حقوقی می‌باشد و اینکه چگونه می‌توان برای ممانعت از حق شکایت کرد، را در اینجا مطرح خواهیم کرد.
ممانعت از حق چیست؟
ممانعت از حق چیست؟ ممانعت از حق به معنای انجام اقداماتی است که باعث محدود کردن یا مخدوش کردن حقوق دیگران می‌شود. این اقدامات ممکن است شامل عدم اجازه دادن به شخص برای استفاده از حقوق خود، مانع شدن از دسترسی به منافع یا دارایی‌ها، و یا تخریب مالکیت شخصی دیگران باشد. دعوی ممانعت از حق به عنوان یکی از انواع دعاوی تصرف مطرح می‌شود. از آنجا که هر فرد حق دارد بدون مزاحمت از حقوق خود استفاده کند، اگر استفاده از حق یک شخص باعث مزاحمت برای دیگران شود، می‌توان در محاکم دادگستری شکایت را مطرح کرد.
اقداماتی مانند حفر چاه، دیوارکشی، امحای مرز و کرت‌بندی، اگر باعث ورود فرد مذکور به ملک دیگری شود و موجب مزاحمت یا ممانعت از حق شخص حقیقی یا حقوقی شود، باید مجازات شود که این مجازات توسط دادگاه تعیین می‌شود. در واقع، فرد مذکور باید مزاحمت را برطرف کند و وضعیت را به حالت قبلی بازگرداند، و مجازات آن ممکن است حبس از یک ماه تا یک سال باشد. ممانعت از حق دارای دو نوع کیفری و حقوقی است که این تقسیم بندی بر اساس شیوه پیگیری توسط صاحب حق انجام می شود. زمانی که فردی تقاضای رفع ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود را در ملک دیگری دارد، دعوای ممانعت از حق نامیده می‌شود.
- حق ارتفاق : حق ارتفاق یکی از حقوق مالکیت معنوی است که به مالک یک زمین اجازه می‌دهد از ملک کناری برای عبور و مرور یا حق ناودان استفاده کند، تا زمانی که مالک آن زمین اجازه بدهد. این حق معمولاً بدون تعیین مدت زمان مشخصی صادر می‌شود و مالک ممکن است این حق را به صورت محدود به دیگران اجازه دهد. به عنوان مثال، یک فرد ممکن است برای خروج از ملک خود نیاز به عبور از ملک دیگری داشته باشد و مالک این ملک اجازه عبور را برای او بدهد.
- حق انتفاع: حق انتفاع، به معنای اجازه استفاده از منافع مالکیت مال توسط دیگری است. در واقع حق انتفاع به عنوان یکی از حقوق مالکیت معنوی، به فردی که صاحب ملک نیست، اجازه استفاده از آن ملک یا زمین که به او واگذار شده است، را می‌دهد. این واگذاری ممکن است با پرداختی یا بدون آن صورت گیرد و می‌تواند به مدت معین یا برای مدت نامعین باشد. این حق به فرد امکان استفاده از ملک و اموال را بدون هیچگونه نگرانی یا مزاحمتی می‌دهد. در واقع، فرد ممکن است از املاک و اموال مذکور به صورت دائمی و به طور مشخص برای مدتی خاص استفاده کند، و این حق به صورت قانونی به فرد واگذار می‌شود. این اقدامات ممکن است شامل مسدود کردن عبور و مرور، قرار دادن ناودان، یا مانع شدن از استفاده از پنجره و سایر منافع مالکیتی دیگر باشد.
شکایت ممانعت از حق
در مورد اینکه چگونه می توان برای ممانعت از حق شکایت کرد، ابتدا باید تعیین کنید که آیا می‌خواهید شکایت خود را به صورت کیفری یا حقوقی ارائه دهید. در شکایت کیفری، معمولاً اقداماتی مورد بررسی قرار می‌گیرند که مجازات هایی مانند جریمه یا حبس اعمال می‌شود. در حالت حقوقی، اغلب به دنبال رفع تخلفات حقوقی و یا جبران خسارت مالی یا اجرای تعهدات قراردادی است. پس از تعیین نوع شکایت، باید یک شکواییه یا دادخواست تهیه کنید. در این مدارک، باید جزئیات مربوط به ممانعت از حق را شرح دهید، از جمله وقایع و اقدامات مشکل‌ساز، شواهد موجود، و حقایق مرتبط با موضوع و پس از تهیه مدارک لازم، شکایت خود را به دادگاه یا مراجع قضایی مربوطه ارائه دهید.
برای ثبت دادخواست در مورد شکایت ممانعت از حق به صورت حقوقی، می‌توانید به دفاتر خدمات الکترونیکی یا سامانه‌های اینترنتی مراجعه کنید. در صورتی که به اینترنت دسترسی دارید، می‌توانید از آدرس سایت مربوطه استفاده کنید. پس از انجام مراحل ثبت دادخواست، برای اطلاع از وقت رسیدگی و دادرسی، نیاز است که حساب کاربری در سامانه ثنا داشته باشید. در صورتی که حساب کاربری در سامانه ثنا ندارید، می‌توانید به صورت آنلاین یا از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اقدام به ثبت نام در سامانه عدل ایران کنید.
پس از ارائه شکایت، دادگاه یا مراجع قضایی مسئول ارزیابی و رسیدگی به شکایت شما خواهند بود. این فرآیند ممکن است زمان‌بر باشد و ممکن است نیاز به ارائه شواهد و مستندات اضافی داشته باشید. در نهایت، دادگاه یا مراجع قضایی تصمیم خود را در مورد شکایت شما صادر خواهند کرد. این تصمیم ممکن است شامل اعمال مجازات، رفع تخلفات حقوقی، یا تعویض خسارت مالی باشد، و شما باید از این تصمیم پیروی کنید.
مدارک لازم برای شکایت ممانعت از حق
برای اثبات حق انتفاع یا حق ارتفاق، عموماً نیازی به ارائه سند مالکیت نیست. اگر فرد شاکی بتواند ثابت کند که در گذشته از این حق انتفاع یا حق ارتفاق استفاده کرده و در این ملک تصرف داشته است، این به عنوان مدرک قابل قبول محسوب می‌شود. این مدرک می‌تواند شامل اسناد مربوط به پرداخت های مالی، توافقنامه‌ها، شواهد شاهدان یا سایر اسناد مرتبط با انتفاع یا ارتفاق باشد. اینگونه مدارک می‌توانند به عنوان شواهد قابل قبول برای ثابت کردن حق انتفاع یا حق ارتفاق در دادگاه مورد استفاده قرار بگیرند.
اجرای جرم ممانعت از حق به پیگیری شاکی بستگی دارد و در صورتی که شکایتی انجام نشود یا فرد شاکی از اقدامات خود منصرف شود، اجرای مجازات متوقف می‌شود. برای شکایت از ممانعت از حق، باید مدارک لازم را به دادگاه ارائه کرده و این ادعا را برای دادگاه ثابت کرد. فرد باید در دادگاه اثبات کند که اعمال متهم باعث ممانعت از حقوق او شده است. به عنوان مثال، اگر فرد خوانده مالک ملک باشد و باعث ممانعت از حقوق شخص دیگری شود، ممکن است دادگاه به این ادعا رسیدگی کند و مجازات متهم را تعیین کند، به شرطی که شاهدی باشد که حقوق شخص دیگر نقض شده است.
دفاع از اتهام ممانعت از حق
اگر فردی دعوی ممانعت از حق ارتفاق یا انتفاع خود در ملک دیگری باشد، این موضوع به عنوان یک ادعای حقوقی به دادگاه ارجاع می‌شود. در این صورت، فرد باید مدارک و شواهدی را که حقیقت ادعای او را نشان می‌دهند، به دادگاه ارائه دهد. این مدارک می‌توانند شامل استشهادیه ها، سند مالکیت، شواهد شاهدان یا دیگر اسناد مرتبط با موضوع باشند. به طور مثال، اگر فرد مدعی باشد که مالکیت یک قطعه زمین را دارد و از ارتفاق یا انتفاع خود در آن مانع شده است، می‌تواند با ارائه مدارکی این ادعا را در دادگاه ثابت کند.
در واقع، فرد خواهان باید ثابت کند که در گذشته واقعاً مالکیت یا حق انتفاع از ملک مورد نظر در اختیار او بوده و بدون رضایت او و به طور غیرقانونی فرد دیگری مانع از استفاده او شده است، حتی اگر قبلاً به ناحق از این ملک استفاده کرده باشد.
همچنین، حتی اگر فرد خواهان در حال حاضر صاحب حق ارتفاق یا انتفاع از ملک نباشد، اما با ارائه مدارک و شواهد استفاده از آن در گذشته، می‌تواند درخواست رفع ممانعت از حق را داشته باشد. اگر فرد خوانده در دادگاه محکوم شود، فرد خواهان می‌تواند با ارائه مدارک لازم، حق خود را ثابت کرده و ادعای فرد دیگری بر روی آن ملک را نامعتبر کند. با ارائه مدارک مربوطه و بررسی شواهد، دادگاه می‌تواند به درستی موضوع را بررسی و تصمیم بگیرد که آیا ادعای فرد معترض صحیح است یا خیر، و در نهایت تصمیمات لازم را اتخاذ کند.
ارکان تشکیل دهنده جرم ممانعت از حق
جرم ممانعت از حق دارای سه رکن می‌باشد:
- رکن قانونی: در رکن قانونی در واقع عملی است که منجر به ممانعت از حق و حقوق شخص دیگری می شود به طور مثال اگر فردی با انجام اعمالی مانند نهرکشی، حفر چاه، دیوارکشی و امثال آن اراضی فرد دیگری را به تصرف درآورد و به نفع خود استفاده کند، این عمل به عنوان یک جرم شناخته می‌شود. مجازات این جرم می‌تواند حبس تعزیری از ۱۵ روز تا ۶ ماه باشد و فرد متخلف باید وضعیت را به حالت سابق بازگرداند. برای رسیدگی به این نوع جرائم، نیازی به نوبت دهی نیست و به صورت خارج از نوبت رسیدگی می‌شود. و حداکثر تا یک هفته می‌توانند رای رفع ممانعت برای این نوع جرائم را صادر کنند. این مجازات تنها زمانی اعمال می‌شود که فرد مورد نظر در ملک مورد حکم مجدداً ممانعت از حق را نشان دهد.
- رکن مادی: اگر انجام یک عمل نتایج مجرمانه‌ای به همراه داشته باشد، در مورد اموال غیرمنقول، این جرم قابل اثبات است، اما در مورد اموال منقول، این جرم قابل اثبات نیست. همچنین، تحقق رکن مادی این جرم در صورتی رخ می‌دهد که مال مورد نظر به دیگری تعلق داشته باشد.
- رکن معنوی: اگر فرد در انجام رفتاری که ممانعت از حق دیگری است، علم داشته و با عمد این کار را انجام دهد، رکن معنوی مطرح می‌شود. طبق قوانین مجازات اسلامی، اگر ارکان جرم ممانعت از حق کیفری محقق شود، مجازات ممکن است یک ماه تا یک سال حبس باشد که می‌تواند به ۱۵ روز تا ۶ ماه کاهش یابد. برای مشاهده نمونه‌های رای ممانعت از حق کیفری می‌توانید به این سایت مراجعه کنید.
دلایل اثبات ممانعت از حق
برای اثبات حق انتفاع یا حق ارتفاق بر روی ملک، ارائه سند مالکیت لازم نیست و می‌توان با استفاده از مدارک دیگر، این موضوع را در دادگاه ثابت کرد.
دلایل اثبات ممانعت از حق می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تهیه استشهادیه: یکی از مواردی که می‌توان برای اثبات حق ارتفاق در ملک استفاده کرد، تهیه استشهادیه‌ای است که نشان دهنده این است که در گذشته فرد سابقه تصرف در ملک یا سابقه انتفاع را داشته است. این استشهادیه‌ها می‌توانند به عنوان شواهد مورد قبول در دادگاه مورد استفاده قرار گیرند و به اثبات حق ارتفاق فرد کمک کنند.
- مدارک مالکیت یا انتفاع: ارائه مدارکی که حق مالکیت یا حق انتفاع را ثابت کنند، می‌تواند اثبات ممانعت از حق را تقویت کند.
- توافقنامه‌ها یا قراردادها: مواردی که نشان دهنده وجود توافق یا قرارداد بین طرفین و حقوق مرتبط با آنهاست، می‌توانند به عنوان دلیل برای ممانعت از حق مورد استفاده قرار بگیرند.
- شواهد مالی: ارائه شواهد مالی مثل فاکتورها، سوابق پرداخت و سایر مدارک مالی می‌توانند برای اثبات ممانعت از حق مفید باشند.
- تصرف و استفاده قبلی: نشان دادن تصرف و استفاده قبلی از حق مورد ادعا، می‌تواند به عنوان دلیلی برای اثبات ممانعت از حق مطرح شود.
- اعمال و رفتارهای متهم: ارائه شواهد مربوط به اعمال و رفتارهای متهم که به ممانعت از حق مرتبط است، می‌تواند برای اثبات این موضوع مفید باشد.
نقش وکیل در شکایت ممانعت از حق و رفع ممانعت از آن
انتخاب یک وکیل کاربلد و متخصص در زمینه ممانعت از حق می‌تواند به طور قابل توجهی به موفقیت پرونده و پیروزی در دادگاه کمک کند. وکیل با آگاهی کامل از قوانین مربوط به این حوزه و تجربه‌ی خود در رسیدگی به پرونده‌های مماثل، و اینکه چگونه می توان برای ممانعت از حق شکایت کرد، می‌تواند به بهترین نتیجه برسد. با ارائه مدارک لازم و دلایل اثباتی به وکیل، او قادر خواهد بود تا رسیدگی‌های لازم را انجام دهد و بهترین استراتژی را برای حفظ حقوق شما در دادگاه پیشنهاد دهد. بدین ترتیب، شما نیازی به حضور شخصی در دادگاه ندارید و می‌توانید به وکیل اعتماد کنید تا تمامی پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
وکیل متخصص می‌تواند تمامی اقدامات لازم را به جای شما انجام دهد و از نظرات و پیشنهادات خود برای بهترین مدت زمان رسیدگی به پرونده شما استفاده کند، که این باعث می‌شود که مدت زمان رسیدگی به پرونده کاهش یابد و شما نیز دغدغه‌ی این زمینه را نخواهید داشت. به طور کلی، همکاری با وکیلی خبره و کارآزموده می‌تواند به بهترین نتیجه ممکن برای پرونده شما منجر شود.
سخن غایی
حق تسلط بر املاک شخصی از حقوق مهم و اساسی هر شخص می‌باشد و در صورتی که فرد دیگری مانعی در امر تسلط بر ملک شخص دیگری ایجاد کند، شخص متضرر می‌تواند به طرح شکایت کیفری ممانعت از حق بپردازد. و اینکه چگونه می توان برای ممانعت از حق شکایت کرد، فرد شاکی ابتدا باید دادخواستی را تهیه و در دفتر خدمات الکترونیک یا دیگر مراجع قانونی به ثبت برساند. این دادخواست باید شامل اطلاعات مربوط به موضوع شکایت، شواهد و مدارک مرتبط و دلایل اثباتی برای ادعای ممانعت از حق باشد. در صورتی که در دادگاه ممانعت از حق اثبات شود، این جرم محسوب می‌شود و دارای مجازات ۱۵ روز تا ۶ ماه حبس می‌باشد. فرد متهم باید وضعیت را به حالت سابق بازگردانده و رفع ممانعت انجام دهد. این مجازات می‌تواند قابل تبدیل به جزای نقدی نیز باشد و در صورت گذشت شاکی، اجرای مجازات متوقف می‌شود و بستگی به تعقیب فرد شاکی دارد. برای طرح دعاوی ممانعت از حق، توصیه می‌شود به یک وکیل کاربلد مراجعه نموده و از تخصص و تجربه در این زمینه بهره‌مند شوید. وکیل متخصص می‌تواند شما را در تهیه و ارائه دادخواست، اثبات ممانعت از حق و رسیدگی به پرونده در دادگاه کمک کند و از حقوق شما به بهترین نحو دفاع نماید.
