شرایط عدم تعلق نفقه به زن چیست؟🧕💰
نفقه به عنوان یکی از حقوق اساسی زنان، برای تأمین نیازهای اساسی و معیشتی آنها بسیار حائز اهمیت است. این حق اساسی به زنان اجازه میدهد تا بدون هیچ گونه محدودیت مالی و اقتصادی، زندگی شایستهای داشته باشند. مسائل حقوقی و قانونی نیز نقش مهمی در این موضوع ایفا میکنند. در بسیاری از کشورها، قوانین حاکم بر موضوع نفقه برای زنان تعریف شده است، اما در برخی جوامع، بیتوجهی به این موضوع میتواند منجر به ناپایداری و تضعیف روابط خانوادگی شود. اهمیت تعلقنگرفتن نفقه به زن را نمیتوان نادیده گرفت. برای تحقق تعادل و عدالت در روابط خانوادگی و اجتماعی، لازم است که این مسئله جدی گرفته و به آن توجه شود. باید توجه به ارزشهای فرهنگی، اجتماعی و حقوقی جامعه داشته باشیم و برای ایجاد تغییر و بهبود در این زمینه، اقدامات موثری را انجام دهیم. در این مقاله به بررسی شرایط عدم تعلق نفقه به زن میپردازیم.
نفقه چیست و شامل چه چیزهایی میشود؟
نفقه در لغت به معنای هزینه و خرجی است و در اصطلاح حقوقی، مالی است که برای ادامه زندگی، صرف مخارج ضروری همسر و فرزندان، خویشاوندان و مانند آنها میشود؛ اعم از خوراک، پوشاک، مسکن و غیره. همچنین، در ماده ۱۱۰۷ این قانون، مصادیق نفقه به طور تفصیلی بیان شده است. ملائت و توانایی اقتصادیِ مرد یا وضعیت خانوادهٔ پدری زن، ملاکی برای تعیین میزانِ نفقه «نیست». در ادامه به مواردی که شامل نفقه میشود میپردازیم از جمله:
برای ادراک بهتر موضوع نفقه کلیک کنید!
- خوراک: شامل نان، برنج، گوشت، مرغ، لبنیات، میوه و سبزیجات و سایر مواد غذایی مورد نیاز است.
- پوشاک: شامل لباس، کفش، روسری، مانتو، چادر و سایر اقلام مورد نیاز برای پوشش است.
- مسکن: شامل خانه، آپارتمان یا هر نوع سرپناهی که زن و فرزندان بتوانند در آن زندگی کنند.
- اثاث منزل: شامل لوازم ضروری زندگی مانند یخچال، تلویزیون، فرش، مبلمان و سایر وسایل مورد نیاز است.
- هزینههای درمانی و بهداشتی: شامل هزینههای دارو، پزشک، بیمارستان و سایر خدمات درمانی و بهداشتی مورد نیاز است.
- خادم: در صورتی که زن به دلیل عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض، نیاز به خادم داشته باشد، شوهر موظف به تأمین آن است.
شرایط عدم تعلق نفقه به زن در قانون ایران
برای مقاله شرایط عدم تعلق نفقه به زن همانطور که گفتیم، طبق قانون مدنی ایران، نفقه حقی است مالی که به موجب عقد نکاح بر ذمه شوهر به نفع زن در مقابل تمکین او قرار میگیرد. تمکین به معنای اطاعت زن از شوهر در امور زناشویی و تمشیت امور منزل است. مواردی که در آن نفقه به زن تعلق نمیگیرد:
- عدم تمکین: مطابق ماده 1108 قانون مدنی، هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. ترک بدون اجازه منزل شوهر،عدم تمکین جنسی، عدم اطاعت از اوامر شرعی شوهر مانند نماز و روزه و اشتغال به اموری که با شئونات خانوادگی مغایر باشد از مصادیق عدم تمکین هستند.
- بذل مهریه: اگر زن مهریه خود را به شوهر ببخشد، دیگر حق مطالبه آن و نفقه را نخواهد داشت. بذل مهریه باید به صورت اختیاری و با اراده آزاد زن انجام شود و هیچ گونه اکراهی در کار نباشد.
- نشوز: نشوز به معنای سرپیچی و عصیان زن از شوهر است. در صورت اثبات نشوز زن در دادگاه، نفقه به وی تعلق نمیگیرد. اثبات نشوز در دادگاه با توجه به اوضاع و احوال با جلب نظر کارشناس انجام میشود. ترک زندگی مشترک بدون دلیل و مجوز، عدم تمکین جنسی بدون عذر شرعی، سوء رفتار و پرخاشگری نسبت به شوهر و خروج از منزل بدون اجازه شوهر از مصادیق نشوز هستند.
- طلاق: در طلاق رجعی، تا زمانی که عده زن تمام نشده باشد، نفقه به وی تعلق میگیرد. اما در طلاق بائن، زن از حق دریافت نفقه از شوهر سابق خود محروم میشود.
- حبس: در صورتی که زن به حبس محکوم شود و امکان تمکین از شوهر را نداشته باشد، نفقه به وی تعلق نمیگیرد.
- فسخ نکاح به دلیل تخلف زن: در برخی موارد خاص، نکاح به دلیل تخلف زن فسخ میشود که در این صورت زن مستحق نفقه نخواهد بود. نمونههایی از این تخلفات عبارتند از: زنای زن، ارتداد زن از اسلام، سوء رفتار زن با شوهر یا بستگان او تا حدی که زندگی مشترک را غیرقابل تحمل کند.
- ازدواج مجدد زن در زمان عده: اگر زن در زمان عده از شوهر اول خود به مرد دیگری شوهر کند، مهریه و نفقه از شوهر اول به او تعلق نمیگیرد.
موارد فوق استثنائات قانون نفقه هستند و در هر کدام از این موارد نیاز به بررسی دقیق شرایط و اوضاع و احوال مورد نظر است. لذا باید برای اطلاع از جزئیات بیشتر و مشاوره حقوقی متخصص به وکیل یا مرجع قانونی مربوطه مراجعه شود.
نحوه اثابت عدم پرداخت نفقه به زن چگونه است؟
با توجه به موارد شرایط عدم تعلق نفقه به زن که ذکر شد، برای اثبات اینکه مرد نفقه را پرداخت نمیکند، زن باید به دستگاه مربوطه مراجعه کند و شرایط خاصی را ارائه کند. در صورتی که مرد بتواند نفقه را پرداخت کند اما امتناع کند، زن باید در دادگاه خانواده شکایت کند و دلایل مناسب را بیاورد. برای اینکه این ادعا را ثابت کند، دادخواست خود را به ثبت برساند و به مراجع مربوطه مراجعه کند تا از عدم پرداخت نفقه مطمئن شود. اثبات عدم پرداخت نفقه توسط زن، امری پیچیده است که نیاز به جمع آوری مدارک و شواهد کافی و طی مراحل قانونی دارد. در ادامه به بررسی روشهای اثبات عدم پرداخت نفقه و نکات مهم مربوط به آن میپردازیم:
اسناد و مدارک:
- مدارک کتبی: هر گونه مدرک کتبی که نشان دهنده تعهد شوهر به پرداخت نفقه باشد، مانند:
- سند ازدواج: گواهی ازدواج که بر ذمه شوهر تعهد پرداخت نفقه را اثبات میکند.
- قرارداد ازدواج: در صورتی که در عقد نکاح شرایطی برای پرداخت نفقه تعیین شده باشد، آن شرایط در اثبات عدم پرداخت نفقه موثر خواهد بود.
- چک یا سفته: چنانچه شوهر به صورت چک یا سفته متعهد به پرداخت نفقه شده باشد، ارائه این مدارک در دادگاه میتواند مفید باشد.
- پیامک یا ایمیل: پیامکها یا ایمیلهایی که حاکی از تعهد شوهر به پرداخت نفقه یا اقرار به عدم پرداخت آن باشد، قابل استناد در دادگاه هستند.
- مدارک بانکی: ارائه پرینت حساب بانکی زن که نشان دهنده عدم واریز نفقه توسط شوهر باشد، میتواند دلیلی بر اثبات عدم پرداخت نفقه باشد.
- شهادت شهود: شهادت دو شاهد عادل و مطلع که از عدم پرداخت نفقه توسط شوهر آگاهی دارند، میتواند در اثبات این امر موثر باشد.
- اقرار کتبی یا شفاهی شوهر: اقرار کتبی یا شفاهی شوهر به عدم پرداخت نفقه، قویترین دلیل برای اثبات این موضوع است.
- گواهی پزشکی قانونی: در صورتی که زن به دلیل عدم دریافت نفقه و سوء تغذیه دچار صدمات جسمی شده باشد، میتواند با مراجعه به پزشکی قانونی گواهی مبنی بر این موضوع را دریافت کند. این گواهی میتواند در اثبات عدم پرداخت نفقه و ضرر و زیان وارده به زن موثر باشد.
- معاینه محل سکونت: در برخی موارد، دادگاه به منظور بررسی شرایط زندگی زن و راستیآزمایی ادعاهای وی، دستور معاینه محل سکونت او را صادر میکند. این معاینه میتواند در اثبات تمکن یا عدم تمکن زن و همچنین شرایط زندگی او موثر باشد.
- استعلام از مراجع ذیربط: دادگاه میتواند برای بررسی دقیقتر موضوع، از مراجع ذیربط مانند اداره ثبت احوال، بانکها و یا محل کار شوهر استعلام بگیرد.
نفقه در زمان عقد و قبل از ازدواج!
یکی دیگر از شرایط عدم تعلق مهریه به زن ، ازدواج است. با توجه به اینکه در دوران عقد، زن و شوهر هنوز با یکدیگر زندگی مشترک را آغاز نکرده و رابطه زناشویی بین آنها برقرار نشده است، در این دوران زن مستحق نفقه نیست. مبنای این امر ماده 1102 قانون مدنی است که در آن آمده است: “همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود.” بنابراین، با وقوع عقد نکاح، حقوق و تکالیف زوجین در قبال یکدیگر، از جمله تعهد شوهر به پرداخت نفقه به زن، آغاز میشود. اما از آنجا که در دوران عقد، زن و شوهر با یکدیگر زندگی نمیکنند و تمکین عام و خاص از سوی زن صورت نمیگیرد، پرداخت نفقه به زن در این دوران منتفی میشود.
در برخی موارد خاص، ممکن است زوجه در دوران عقد مستحق نفقه باشد، مثلا؛ در صورتی که مهریه عندالمطالبه باشد و زن قبل از دریافت مهریه حاضر به تمکین خاص (رابطه زناشویی) نباشد، میتواند از حق حبس خود استفاده کند و تا زمانی که مهریه خود را دریافت نکرده است، از تمکین عام (اطاعت از شوهر در امور منزل) خودداری کند. در این حالت، زن مستحق نفقه خواهد بود. همچنین وقتی که در عقد نکاح شرط شده باشد که شوهر در دوران عقد موظف به پرداخت نفقه به زن باشد، زن مستحق نفقه خواهد بود. در برخی موارد خاص، دادگاه بنا به دلایلی، حکم به پرداخت نفقه به زن در دوران عقد صادر میکند.
اعسار از پرداخت نفقه جاریه چیست؟
اعسار به معنای ناتوانی مالی است. در اصطلاح حقوقی، زمانی که شخصی به دلیل ناتوانی مالی، توانایی پرداخت دین خود را نداشته باشد، میتواند از دادگاه تقاضای اعسار کند. نفقه جاریه به هزینههای زندگی روزمره زن مانند خوراک، پوشاک، مسکن و… اطلاق میشود که شوهر موظف به پرداخت آن به زن است. اعسار از پرداخت نفقه جاریه به معنای آن است که شوهر به دلیل ناتوانی مالی، توانایی پرداخت نفقه به زن خود را نداشته باشد. اثبات اعسار بر عهده شوهر است. در صورت اثبات اعسار، شوهر موظف به پرداخت نفقه در حد توانایی مالی خود خواهد بود. زن میتواند در صورت عدم تمکین شوهر به رأی دادگاه، از طریق اجرای احکام اقدام به وصول نفقه کند. اعسار از پرداخت نفقه جاریه، حقی دائمی برای شوهر نیست و در صورت تغییر شرایط مالی وی، زن میتواند مجدداً تقاضای مطالبه نفقه کامل را داشته باشد.
کلام غایی
در این مقاله به بررسی شرایط عدم تعلق نفقه به زن، پرداختیم. به طور خلاصه، میتوان گفت که نفقه حقی مالی است که در مقابل تمکین زن بر ذمه شوهر قرار میگیرد. به زنان توصیه میشود که قبل از عقد نکاح، با یک وکیل یا متخصص حقوقی مشورت کنند و از حقوق خود در خصوص نفقه و سایر حقوق قانونی مطلع شوند. در صورت وجود هر گونه شرطی در عقد نکاح که حقوق زوجه را تضییع میکند، زن باید برای ابطال آن شرط به مراجع قانونی مراجعه کند. همچنین، در صورت وجود هر گونه مشکل یا سوء استفاده از سوی شوهر، زنان باید به مراجع قانونی و مددکاران اجتماعی مراجعه کنند و از حقوق خود دفاع نمایند. شرایطی که در این مقاله به آنها اشاره شد، تنها موارد عدم استحقاق زن برای دریافت نفقه هستند. در سایر موارد، زن مستحق دریافت نفقه از شوهر خود خواهد بود.