ثمن معامله چیست؟ ⚖️نکات مهم در ثمن معامله که باید بدانید!
در هر معامله و قرارداد خرید و فروش، یکی از مهمترین موضوعات، مسئله ثمن یا همان مبلغ پرداختی در ازای دریافت مال یا خدمات است. ثمن معامله در واقع نقطه اصلی و محوری معاملات تجاری و اقتصادی را تشکیل میدهد و آگاهی از جزئیات و ابعاد آن برای هر فرد علاقهمند به فعالیتهای اقتصادی، امری ضروری محسوب میگردد. در ادامه این مقاله، ضمن اینکه بررسی میکنیم ثمن معامله چیست؟، قصد داریم به طور کامل و جامع شما را از صفر تا صد با این مفهوم مهم آشنا سازیم. با مطالعه دقیق این مقاله، شما میتوانید دید کاملی نسبت به ثمن معامله و جایگاه آن در قراردادها پیدا کنید و در آینده با آگاهی و اطلاعات لازم، معاملات خود را مدیریت نمایید.
منظور از ثمن معامله چیست؟
موضوع ثمن معامله چیست؟ از مباحث مهم در حقوق مدنی و قراردادها به شمار میرود. ثمن در لغت به معنای بها، قیمت و ارزش یک چیز است و در اصطلاح حقوقی، منظور همان مبلغ پولی است که در ازای فروش یک مال یا کالا توسط خریدار به فروشنده پرداخت میگردد. در واقع، ثمن معامله نقطه مقابل مبیع یا همان مال فروخته شده قرار دارد.
در هنگام انعقاد قرارداد فروش، فروشنده با توجه به ارزش و کیفیت مالی که قصد فروش آن را دارد، مبلغی را به عنوان ثمن معامله تعیین مینماید. خریدار در صورت پذیرش این مبلغ، ملزم به پرداخت آن میشود. چنانچه خریدار از پرداخت ثمن معامله خودداری کند، فروشنده حق دارد با مراجعه به مراجع قضایی و ارائه مدارک و اسناد لازم، درخواست ابطال و فسخ معامله را بنماید. البته این امر مستلزم احراز شرایطی از جمله عدم امکان اجبار خریدار به پرداخت ثمن و عدم توانایی مالی وی است.
ثمن معامله در واقع یکی از ارکان اصلی عقد بیع یا همان خرید و فروش محسوب میشود. عقد بیع جزو عقود معوض است که در آن طرفین قرارداد، مالی را با یکدیگر رد و بدل میکنند و در ازای آن، بهایی را پرداخت مینمایند. در عقد بیع، فروشنده مالی را به خریدار منتقل میکند و در مقابل، خریدار ثمن یا همان قیمت آن مال را به فروشنده میپردازد.
مبلغ ثمن معامله ثابت و از پیش تعیین شده نیست، بلکه در هر قرارداد با توجه به نوع، کیفیت و ارزش مبیع یا همان مال فروخته شده، متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، ثمن معامله یک خودرو با ثمن معامله یک ساعت مچی، کاملا متفاوت است. بنابراین، تعیین ثمن معامله بر اساس توافق طرفین و با در نظر گرفتن ارزش واقعی مبیع صورت میپذیرد.
در مجموع، ثمن معامله یکی از عناصر کلیدی در قراردادهای خرید و فروش است که نقش تعیین کنندهای در اعتبار و نفوذ این قراردادها دارد. پرداخت ثمن توسط خریدار و انتقال مال توسط فروشنده، از الزامات اصلی تحقق عقد بیع به شمار میروند و عدم انجام هر یک از این دو تعهد، میتواند منجر به بطلان یا فسخ معامله گردد.
ثمن معامله در مبایعهنامه به چه صورت است؟
مبایعهنامه نوعی قرارداد است که در آن قصد و اراده طرفین معامله برای خرید و فروش اموال منقول یا غیرمنقول درج شده است. این قرارداد در اصطلاح حقوقی، “بیع” نامیده میشود که به معنای انتقال مالکیت در ازای دریافت ثمن یا همان بهای مورد توافق است.
در هر مبایعهنامه یا قرارداد خرید و فروش، یکی از بندهای اصلی و مهم، تعیین “ثمن معامله” است. ثمن معامله در واقع همان مبلغ یا وجه پولی است که طرفین برای انتقال مالکیت مال مورد معامله، توافق کردهاند. به عبارت دیگر، ثمن معامله، قیمت یا بهایی است که خریدار متعهد به پرداخت آن به فروشنده در ازای تملک مال میشود.
مبلغ ثمن معامله بسته به نوع، کیفیت و ارزش مال مورد معامله، متفاوت خواهد بود. این مبلغ باید به طور واضح و صریح در متن مبایعهنامه قید گردد تا از هرگونه ابهام و اختلاف بعدی جلوگیری شود. تعیین ثمن معامله یکی از اجزای اصلی و لازم برای صحت و نفوذ قرارداد خرید و فروش محسوب میشود.
بنابراین، میتوان گفت که ثمن معامله در مبایعهنامه، مبلغ یا وجهی است که خریدار متعهد به پرداخت آن به فروشنده در برابر انتقال مالکیت مال مورد معامله میشود. این مبلغ باید به صورت شفاف و روشن در متن قرارداد ذکر گردد تا اراده و توافق طرفین در این خصوص مشخص باشد.
بررسی انواع ثمن معامله !
لازم به ذکر است که انتخاب هر یک از روشهای فوق برای پرداخت ثمن معامله، بستگی کامل به توافق طرفین دارد. در برخی موارد، فروشنده ممکن است تنها پرداخت نقدی را بپذیرد و در مواردی دیگر، خریدار ممکن است درخواست پرداخت اقساطی یا مدتدار را داشته باشد. در هر صورت، شیوه پرداخت ثمن معامله باید در متن قرارداد به وضوح ذکر گردد تا از هرگونه ابهام و اختلاف بعدی جلوگیری شود. به طور کلی انواع ثمن معامله بر اساس نوع شیوه پرداخت به ۳ دسته تقسیم میشود:
- پرداخت یکجا یا نقدی ثمن معامله: در این حالت، خریدار کل مبلغ را در زمان انعقاد قرارداد و تحویل مال به فروشنده پرداخت مینماید. به این نوع پرداخت، “ثمن حال” گفته میشود.
- پرداخت اقساطی یا قسطی ثمن معامله: در این روش، طرفین توافق میکنند که خریدار ثمن معامله را به صورت اقساط و در تاریخهای مشخص به فروشنده پرداخت نماید. این نوع پرداخت برای معاملات با مبالغ بالا و در شرایطی که خریدار توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، رایج است.
- پرداخت مدتدار ثمن معامله: در این حالت، خریدار و فروشنده زمان مشخصی را برای پرداخت کامل ثمن معامله توافق میکنند. به عبارت دیگر، خریدار میتواند پس از گذشت مدت زمان توافق شده، کل مبلغ را یکجا به فروشنده پرداخت نماید.
اثبات پرداخت ثمن معامله برعهده کیست؟
در مورد اثبات پرداخت ثمن معامله، اصولاً تکلیف و بار اثبات بر عهده خریدار است. به این معنا که چنانچه اختلافی میان طرفین معامله در خصوص پرداخت یا عدم پرداخت ثمن معامله پیش آید، خریدار باید دلایل و مدارک لازم را برای اثبات پرداخت ارائه نماید.
در واقع، فرض بر این است که تا زمانی که خلاف آن ثابت نشده است، ثمن معامله توسط خریدار پرداخت نگردیده است. بنابراین، در صورت بروز اختلاف، فروشنده میتواند از خریدار مطالبه وجه نماید و خریدار ملزم به ارائه اسناد و مدارک لازم برای اثبات پرداخت ثمن است.
با این حال، در مواردی که در متن قرارداد، فروشنده به دریافت ثمن معامله اقرار کرده باشد، وضعیت متفاوت خواهد بود. در چنین شرایطی، فرض اولیه بر دریافت ثمن توسط فروشنده است و او باید دلایل و مدارک لازم را برای اثبات عدم دریافت ارائه نماید. در غیر این صورت، حق مطالبه وجه از خریدار را نخواهد داشت.
در هر صورت، چنانچه طرفین نتوانند به توافق برسند، فروشنده میتواند با تقدیم دادخواست مطالبه وجه به مراجع قضایی، خریدار را ملزم به پرداخت ثمن معامله نماید. در این مرحله، دادگاه با بررسی اسناد و مدارک ارائه شده از سوی طرفین، درباره پرداخت یا عدم پرداخت ثمن تصمیمگیری خواهد کرد.
لازم به ذکر است که در برخی موارد، قانونگذار برای تسهیل در امر اثبات، مقررات خاصی را پیشبینی کرده است. به عنوان مثال، در صورت وجود سند رسمی مبنی بر پرداخت ثمن، دیگر نیازی به اقامه دلیل از سوی خریدار نیست.
فسخ قرارداد به دلیل تأخیر در پرداخت ثمن معامله
مسئله فسخ قرارداد به دلیل تأخیر در پرداخت ثمن معامله، یکی از موارد حائز اهمیت در قراردادهای خرید و فروش محسوب میشود. در چنین شرایطی، یکی از طرفین معامله به دلیل عدم پرداخت به موقع مبلغ توافق شده از سوی طرف مقابل، درخواست لغو و بیاثر شدن قرارداد را مطرح مینماید.
پرداخت ثمن معامله به عنوان یکی از تعهدات اصلی در قراردادهای خرید و فروش، نقش کلیدی در اعتبار و نفوذ این قراردادها دارد. بنابراین، هرگونه تأخیر یا کوتاهی در انجام این تعهد، میتواند زمینهساز فسخ قرارداد توسط طرف متضرر گردد.
در اغلب قراردادها، زمانبندی دقیق پرداخت، از جمله موعد پرداخت یکجا یا اقساطی، به صورت واضح مشخص میگردد. در صورتی که طرف متعهد به پرداخت، اعم از عمدی یا سهوی، از انجام تعهد خود در موعد مقرر تخلف نماید، طرف دیگر میتواند با ارسال اخطاریه فسخ قرارداد، خواستار لغو آن شود.
البته لازم است تا شرایط و ضوابط فسخ قرارداد در صورت تأخیر در پرداخت ثمن، از قبل در متن قرارداد پیشبینی و تصریح گردیده باشد. به عنوان مثال، ممکن است در قرارداد قید شده باشد که در صورت تأخیر بیش از یک ماه در پرداخت اقساط، طرف مقابل حق فسخ قرارداد را خواهد داشت.
در هر صورت، طرف درخواستکننده فسخ باید مطمئن شود که مستندات و شرایط لازم برای این امر را دارا میباشد و نیز باید مراحل قانونی لازم را برای اعلام فسخ قرارداد طی نماید.
مدارک لازم برای ثمن معامله چیست؟
درخصوص مدارک لازم برای مطالبه ثمن معامله در مراجع قضایی، توجه به چند نکته ضروری است. هنگامی که شخصی قصد دارد برای وصول ثمن معامله یا همان مبلغ پرداختی در ازای خرید مالی، اقدام به تنظیم دادخواست نماید، باید مجموعهای از اسناد و مدارک را آماده و به محاکم ارائه نماید.
نخستین سند مورد نیاز، خود دادخواست مطالبه ثمن معامله است که باید به صورت صحیح و دقیق تنظیم گردد. در این سند، باید مشخصات کامل طرفین معامله، شرح موضوع، مبلغ مورد مطالبه و سایر جزئیات لازم درج شود.
علاوه بر این، ارائه اصل یا تصویر برابر با اصل کارت ملی و شناسنامه شاکی یا همان فردی که مطالبه ثمن را دارد، الزامی است تا هویت وی به درستی احراز گردد.
از مهمترین مدارکی که باید ضمیمه دادخواست شود، اسناد و مستندات لازم و کافی برای اثبات ادعای مطالبه ثمن است. این مدارک میتواند شامل قراردادها، رسیدها، چکهای برگشتی، مکاتبات و هرگونه سند و مدرکی باشد که نشان دهنده انجام معامله و عدم پرداخت ثمن توسط طرف مقابل را ثابت کند.
یکی از مهمترین اسناد مورد نیاز، مبایعهنامه یا قرارداد خرید و فروش است که اساس و منشأ مطالبه ثمن به حساب میآید. این سند باید به طور کامل و دقیق تنظیم شده باشد و مشخصات طرفین، موضوع معامله، مبلغ ثمن و جزئیات دیگر در آن قید گردد.
لازم به ذکر است که در صورت وجود سایر اسناد و مدارک تکمیلی مانند وکالتنامه، گواهی عدم پرداخت و موارد مشابه، ارائه آنها نیز ضروری خواهد بود.
مهمترین نکات برای ثمن معامله ملک
موضوع ثمن معامله ملک از جمله حساسترین و مهمترین بخشهای معاملات مسکن محسوب میگردد. لذا رعایت نکات کلیدی در این زمینه، از اهمیت ویژهای برخوردار است تا خریدار و فروشنده در آینده با مشکلات و چالشهای احتمالی مواجه نشوند. اکنون به برخی از مهمترین نکات در این خصوص اشاره میکنیم:
- تنظیم دقیق قرارداد ابتدایی: در هنگام تنظیم قرارداد اولیه، باید نحوه پرداخت ثمن معامله، زمانبندی انتقال سند و سایر جزئیات مهم به طور کامل و با توافق طرفین مشخص گردد تا از هرگونه ابهام و اختلاف بعدی جلوگیری شود.
- پیشبینی شرایط فسخ معامله: در متن مبایعهنامه، باید بندی درج شود که شرایط و ضوابط فسخ معامله در صورت عدم پرداخت ثمن را به وضوح تعیین نماید.
- تعیین وجه التزام: در مبایعهنامه، باید مبلغی به عنوان وجه التزام برای تضمین انجام تعهدات طرفین تعیین گردد.
- انتخاب روشهای پرداخت مطمئن: توصیه میشود از روشهای پرداخت غیرمطمئن مانند چک معمولی یا حواله بانکی پرهیز شود و از روشهای امنتر مانند چک رمزدار یا چک بینبانکی استفاده گردد.
- استفاده از مشاوره متخصصان: برای جلوگیری از هرگونه خسارت و زیان احتمالی، حضور و مشاوره افراد متخصص در امور حقوقی و معاملات ملکی در هنگام انعقاد قرارداد، توصیه میگردد.
- تنظیم صورتجلسه پرداخت اقساط: در صورت پرداخت اقساطی ثمن معامله، باید در مبایعهنامه بخشی پیشبینی شود تا پس از هر پرداخت، صورتجلسهای به امضای طرفین برسد.
- درج جزئیات دقیق در مبایعهنامه: در متن مبایعهنامه، باید تمامی جزئیات از جمله تاریخ تنظیم سند، نام دفترخانه رسمی و زمانبندی دقیق پرداخت اقساط به صورت واضح و روشن قید گردد.
سخن پایانی
در این مقاله، به بررسی اینکه ثمن معامله چیست؟ و چه انواع و شرایطی دارد پرداختیم. تعیین دقیق مبلغ ثمن، نحوه و زمانبندی پرداخت آن، از جمله مواردی است که میبایست با دقت و حساسیت کافی در متن قرارداد لحاظ گردد. عدم توجه به جزئیات و تبعات آن میتواند منجر به بروز اختلافات و چالشهای حقوقی در آینده شود. لذا توصیه میشود تمامی افراد علاقهمند به فعالیتهای اقتصادی و تجاری، آگاهی کامل در این خصوص و نکات مرتبط با آن را کسب نمایند.