بنچاق چیست؟📝تفاوت بنچاق و سند🔍توضیحات کامل✔️

از گذشته‌ تا تاکنون، مالکیت بر اموال غیرمنقول همچون زمین، خانه، ویلا و باغ، از حساسیت و اهمیت بسزایی در میان انسان‌ها برخوردار بوده است. دارایی‌های ملکی و امثال آن، نه تنها از ارزش مادی بالایی برخوردارند، بلکه غالباً بار عاطفی و معنوی ویژه‌ای نیز دارند که مالکیت بر آن‌ها را برای صاحبانشان بسیار حائز اهمیت می‌سازد.از این رو، در طول تاریخ همواره شیوه‌ها و روش‌های گوناگونی برای اثبات و احراز مالکیت افراد بر چنین اموالی وجود داشته است. یکی از رایج‌ترین این روش‌ها تا دوره‌های نه چندان دور، استفاده از اسنادی موسوم به “بنچاق” بوده است. در مقابل، با پیشرفت تمدن بشری و تدوین قوانین مدرن، نظام‌های جدیدی برای اثبات و تثبیت مالکیت بر اموال راهگشا شده است که مهمترین آن‌ها، صدور اسناد رسمی توسط مراجع قانونی ذیصلاح می‌باشد.در ادامه به صورت کامل به بررسی بنچاق چیست؟ و مهم‌تر از آن، تفاوت‌های اساسی آن دو و نحوه تبدیل بنچاق به سند رسمی خواهیم پرداخت.

بنچاق چیست؟

در گذشته‌های خیلی دور، زمانی که نظام مدرن ثبت اسناد و املاک هنوز شکل نگرفته بود، مردم برای اثبات و تثبیت حقوق مالکیت خود بر اموال غیرمنقول از جمله زمین، ملک، باغ و مزرعه به شیوه‌های سنتی و بومی متکی بودند. یکی از رایج‌ترین این روش‌ها تهیه، اسنادی موسوم به “بنچاق” بود.

بنچاق چیست؟ پنچاق در اصل یک برگه کاغذ ساده بود که در آن تمامی جزئیات یک معامله ملکی شامل نام و مشخصات کامل طرفین (خریدار و فروشنده)، توصیف دقیق ملک مورد معامله از جمله موقعیت، مساحت، حدود و ثغور آن، مبلغ و نحوه پرداخت وجه معامله، شرایط احتمالی دیگر مانند تعهدات متقابل، مهلت تحویل ملک و موارد مشابه، به دست و با خط نستعلیق نوشته می‌شد.

پس از تنظیم این برگه دست نویس، فروشنده و خریدار به همراه گروهی از شهود و گواهان معتبر و مورد اعتماد از جمله روحانیون، علما، بزرگان و ریش سفیدان محل، در مکانی عمومی مانند مسجد یا تکیه گرد هم می‌آمدند. سپس متن بنچاق بلند خوانده می‌شد و در صورت تأیید طرفین معامله، گواهان حاضر با درج مهر و امضای خود در پای آن برگه، صحت و اعتبار آن را گواهی می‌کردند.

از این رو، بنچاق یک سند عادی اما پر اعتبار و معتبر برای اثبات مالکیت بر ملک محسوب می‌شد که اعتبار آن ریشه در باورها و ارزش‌های مردم آن زمان داشت. مردم به امضا و مهر علما و بزرگان محل اعتماد داشتند و چنین سندی را مانند سند رسمی می‌دانستند.

با گذشت زمان و پیشرفت تمدن و همچنین تصویب قوانین ثبت اسناد و املاک و تأسیس ادارات و دفاتر رسمی ویژه برای این امر، دیگر نیازی به بنچاق‌های سنتی و دست نویس نبود. اما این واژه آنقدر در میان مردم رایج و نهادینه شده بود که همچنان به قوت خود باقی ماند.

هرچند امروزه بنچاق دیگر آن جایگاه و اعتبار گذشته را ندارد، اما هنوز هم در میان عامه مردم، خصوصاً در مناطق روستایی و حتی شهری کاربرد فراوان دارد. معمولاً خریداران تازه پس از تنظیم سند رسمی معامله، با در دست داشتن بنچاق احساس آرامش و اطمینان بیشتری دارند و آن را گواهی بر مالکیت خود تلقی می‌کنند.

سند چیست؟

مسئله مالکیت و اثبات آن بر اموال غیرمنقول همواره از اهمیت ویژه‌ای در نظام حقوقی هر کشوری برخوردار بوده است. در این راستا، سند رسمی به عنوان قوی‌ترین و محکم‌ترین مدرک برای اثبات مالکیت شناخته می‌شود.

در حقیقت، سند مالکیت یک سَند و مدرک قانونی و رسمی است که توسط مراجع ذی‌صلاح از جمله ادارات ثبت اسناد و املاک تنظیم و صادر می‌گردد. این سند، حاوی اطلاعات کامل و دقیق درباره مالک، مشخصات کامل ملک یا اموال غیرمنقول، حدود و ثغور، وضعیت و تعلقات آن است.

دارندگان سند رسمی مالکیت می‌توانند در هر دادگاه و مرجع قضایی، با استناد به این سند، مالکیت خود را بر آن ملک یا امول اثبات نمایند. هیچ شخص یا مرجعی نمی‌تواند در صحت و اعتبار یک سند رسمی مالکیت که توسط مراجع قانونی صادر شده، تردید کند یا آن را زیر سؤال ببرد.

امروزه در کشور ما، افراد می‌توانند با توجه به شرایط و موقعیت خاص خود، انواع مختلفی از سندهای رسمی مالکیت را از دفاتر ثبت اسناد دریافت نمایند. این سندها دارای ضمانت اجرایی قانونی بوده و در برابر هرگونه ادعا یا اقدام افراد ثالث، مالک را محافظت می‌کنند.

بنابراین، برای مالکان اموال غیرمنقول، داشتن سند رسمی مالکیت یک ضرورت انکارناپذیر است. این سند، بهترین و قوی‌ترین ابزار حقوقی محسوب می‌شود که مالکیت یک فرد را بر ملک یا امول مورد نظر برای همیشه تضمین و حفاظت می‌نماید.

تفاوت بنچاق و سند!

حال که متوجه شدید سند و بنچاق چیست، به بررسی تفاوت این دو می‌مردازیم:

نخستین و مهمترین تفاوت میان بنچاق و سند رسمی در فرآیند تنظیم و صدور آنهاست. سند رسمی توسط مأموران و مراجع قانونی ذیصلاح مانند دفاتر اسناد رسمی تنظیم و صادر می‌گردد. این مأموران دارای صلاحیت رسمی و قانونی برای انجام این امر هستند و کلیه اسناد صادره توسط آنها اعتبار رسمی و قانونی دارد. در مقابل، بنچاق در گذشته فقط یک سند عادی محسوب می‌شد که توسط خود طرفین معامله مانند خریدار و فروشنده بدون هیچ گونه حضور یا نظارت مقامات رسمی تنظیم می‌گردید. بنابراین فاقد اعتبار و ضمانت اجرایی قانونی بود.

دومین تفاوت مهم میان سند رسمی و بنچاق در اعتبار و قابلیت استناد آنهاست. بر اساس قوانین موضوعه، سند رسمی دارای حجیت قانونی و ضمانت اجرایی است. به عبارت دیگر، هیچ شخص یا مرجعی نمی‌تواند در صحت و اعتبار یک سند رسمی تردید کند یا آن را انکار نماید. ادعای جعل یا خدشه بر چنین سندی پذیرفته نیست مگر با اثبات خلاف آن از طریق رسمی. اما در مورد بنچاق که تنها یک سند عادی و غیررسمی بود، هر ادعا یا اتهامی از جمله تردید در اصالت، انکار مفاد یا جعل آن کاملا پذیرفته و قابل طرح در محاکم قضایی بود. چرا که بنچاق هیچ گونه حجیت و اعتباری نزد مراجع رسمی نداشت.

نکته سوم در مورد اعتبار تاریخ مندرج در سند رسمی در برابر اشخاص ثالث است. طبق قوانین مربوطه، تاریخ درج شده در سند رسمی، نافذ و لازم‌الاجرا برای اشخاص ثالث نیز هست. به عبارت دیگر، هیچ فرد ثالثی نمی‌تواند نسبت به تاریخ مندرج در سند رسمی ایراد بگیرد. در مقابل، چون بنچاق یک سند عادی و غیررسمی بود، هیچ تضمینی برای صحت تاریخ مندرج در آن وجود نداشت. به همین علت، هر شخص ثالثی می‌توانست نسبت به تاریخ مندرج در بنچاق ایراد گرفته یا آن را انکار نماید، چراکه هیچ مرجع ذیصلاحی آن تاریخ را تایید نکرده بود.

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت، وجه تمایز اصلی سند رسمی و بنچاق در اعتبار رسمی و قانونی نخست و عدم آن برای دومی بود که بازتاب کامل این تفاوت را در تمامی جنبه‌های فوق‌الذکر می‌بینیم. سند رسمی اسناد مالکیت، تنها مدرک قابل استناد نزد مراجع قانونی و قضایی محسوب می‌شود.

تفاوت بنچاق و مبایعه نامه!

همان‌گونه که پیش‌تر به پنچاق چیست اشاره شد، بنچاق در معنای امروزی آن، برگه‌ای است که پس از تنظیم سند رسمی معامله در دفاتر ثبت اسناد رسمی، توسط متصدیان این مراکز، حاوی خلاصه‌ای از جزئیات و مشخصات آن معامله تهیه و به طرفین داده می‌شود. اما مبایعه‌نامه ماهیتی کاملاً متفاوت دارد.

مبایعه‌نامه در حقیقت، یک نوع سند عادی است که توسط خود طرفین یک قرارداد بیع (خرید و فروش اموال منقول و غیرمنقول) تنظیم می‌گردد. در این سند، کلیه اطلاعات از جمله مشخصات فروشنده و خریدار، توصیف دقیق مال معامله شده، مبلغ و شرایط پرداخت آن، و تمامی تعهدات و شروط مورد توافق طرفین درج می‌شود.

بنابراین، یکی از تفاوت‌های اساسی بنچاق با مبایعه‌نامه، ناشی از منشأ صدور آن‌هاست. مبایعه‌نامه، همان‌طور که از نامش پیداست، محصول توافق دو طرف و تنظیم آن توسط خودشان می‌باشد. در حالی‌که بنچاق، توسط مامور رسمی دفترخانه تهیه و صادر می‌گردد و اساساً بر مبنای سند رسمی قبلی استوار است.

تفاوت دیگر در اعتبار و ارزش حقوقی آن‌هاست. همانطور که قبلا هم ذکر شد، چون بنچاق در واقع ره‌آوردی از سند رسمی است، ادعای انکار یا تردید در آن پذیرفته نیست و تنها راه رد کردن آن، اثبات جعل سند رسمی اولیه می‌باشد. اما مبایعه‌نامه که یک سند عادی و غیر رسمی محسوب می‌شود، می‌تواند مورد انکار و تردید قرار گیرد و اصولاً اعتبار کمتری نسبت به بنچاق دارد.

در نهایت، کارکرد و کاربرد اصلی این دو نیز متفاوت است. مبایعه‌نامه، متن اصلی و سند مبنای یک قرارداد فروش است که حاوی کلیه حقوق و تعهدات طرفین است. در حالی‌که بنچاق صرفاً یک خلاصه و رونوشت از سند مالکیت رسمی است که برای اثبات آن مالکیت کاربرد دارد.

بنابراین هرچند هر دو از اسناد عادی محسوب می‌شوند، اما بنچاق با مبایعه‌نامه از جهات مختلفی همچون منشأ صدور، اعتبار حقوقی و کارکرد اصلی با یکدیگر تفاوت‌های بنیادین دارند.

چگونه بنچاق را به سند تک برگ تبدیل کنیم؟

فرآیند تبدیل بنچاق به سند تک برگی، مجموعه‌ای از گام‌ها و تشریفات اداری است که باید به ترتیب طی شود. این روند شامل مراحل زیر است:

• تهیه مدارک لازم: ابتدا باید مدارک و اسناد مورد نیاز از جمله بنچاق ملک، اصل سند منگوله‌دار قبلی (اگر موجود باشد)، اطلاعات کامل ملک شامل آدرس و کد پستی، مشخصات فردی مالک مانند کد ملی و شماره شناسنامه، و در صورت خرید، اطلاعات فردی خریدار را آماده نمود.
• مراجعه به دفتر اسناد رسمی: پس از تهیه مدارک، باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه و درخواست استعلام از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور را مطرح نمود تا در خصوص وضعیت ملک و عدم توقیف یا ممنوعیت نقل و انتقال آن، اطمینان حاصل شود. این مرحله معمولا حدود 2 روز به طول می‌انجامد.
• تسویه حساب با شهرداری و اداره امور مالیاتی: در این مرحله باید با مراجعه به شهرداری، عوارض و بدهی‌های مربوط به ملک را پرداخت نمود. همچنین لازم است با اداره امور مالیاتی نیز تسویه حساب صورت گیرد و مالیات بر نقل و انتقال ملک را پرداخت کرد. در خصوص املاک تجاری و صنعتی، باید از سازمان تامین اجتماعی نیز تاییدیه لازم را اخذ کرد.
• انتقال سند در دفترخانه: پس از انجام تسویه حساب‌ها، مرحله انتقال سند در دفترخانه اسناد رسمی فرا می‌رسد. در این مرحله، درخواست انتقال الکترونیکی سند به اداره ثبت اسناد ارسال می‌گردد و سوابق و خلاصه نقل و انتقال‌های قبلی ملک نیز ضبط می‌شود.
• درخواست صدور سند تک برگ: سپس باید به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه و فرم مخصوص درخواست صدور سند تک برگی را تکمیل کرد. این فرم باید به همراه کلیه مدارک، اسناد، استعلامات و فیش‌های پرداختی به اداره ثبت تحویل داده شود.
• دریافت سند تک برگ: پس از طی مراحل فوق و پرداخت هزینه‌های مربوطه بر اساس تعرفه‌های اعلامی سازمان ثبت، سند تک برگی جدید ملک صادر و از طریق باجه‌های پست یا نمایندگی‌های اداره ثبت، در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.

لازم به ذکر است که مراحل یادشده ممکن است در برخی موارد خاص، با تغییراتی همراه باشد. اما به طور کلی، روند تبدیل بنچاق به سند تک برگ مستلزم پیگیری دقیق و انجام تشریفات فوق می‌باشد تا سند رسمی جدید برای مالک صادر گردد.

سخن غایی

بنچاق و سند رسمی دو نوع سند کاملاً متفاوت از لحاظ ماهیت، اعتبار حقوقی، شیوه تنظیم و کاربردها هستند. بنچاق که در گذشته توسط مردم برای اثبات مالکیت استفاده می‌شد، یک سند عادی و غیر رسمی محسوب می‌شد که فاقد اعتبار قانونی لازم بود. اما سند رسمی توسط مراجع قانونی ذیصلاح مانند ادارات ثبت اسناد و املاک صادر می‌گردد و دارای ضمانت اجرایی و حجیت کامل در مراجع قضایی است. با توجه به تفاوت‌های اساسی مذکور، امروزه دیگر بنچاق در معنای سنتی آن کارکردی ندارد و جایگاه خود را به طور کامل به سند رسمی مالکیت واگذار کرده است. از اینکه تا انتهای مقاله پنچاق چیست همراه ما بودی کمال تشکر را دارم درصورت رضایت از مطالب به این مقاله امتیاز دهید.