آیا در قانون جدید مهریه 💰 زندان دارد؟⚖️

مسئله مهریه از دیرباز یکی از مباحث پرچالش در حوزه خانواده و روابط زوجین بوده است که همواره اختلاف نظرهای فراوانی را برانگیخته است. مهریه به عنوان یکی از حقوق اساسی زنان در شریعت مقدس اسلام مطرح است و ریشه در باورها و آموزه های دینی دارد. اما از سوی دیگر، مسائل و پیچیدگی های فراوانی در این زمینه وجود دارد که موجب نگرانی‌ها و چالش‌های جدی در عرصه اجتماعی و خانوادگی شده است. به همین دلیل، قانونگذار در تلاش بوده تا با وضع قانون جدید مهریه، راهکارهای منطقی و متعادلی را برای حل این معضل ارائه نماید. در این راستا، در سال 1402 قانونی جدید در رابطه با مهریه تصویب گردیده که نکات حائز اهمیتی را در بر می گیرد. در ادامه به تشریح جزئیات این قانون و روشن شدن این موضوع که آیا در آن زندان برای عدم پرداخت مهریه پیشبینی شده یا خیر، خواهیم پرداخت.

آیا در قانون جدید مهریه زندان ندارد؟

موضوع مهریه از جنبه‌های مختلف حقوقی، اجتماعی و اخلاقی حائز اهمیت است و نمی‌توان به سادگی درباره آن قضاوت کرد. از یک سو، مهریه یکی از حقوق مسلم زنان در فرهنگ و آموزه‌های اسلامی است که ریشه در احترام به کرامت و منزلت زن دارد. پرداخت مهریه نشانه تکریم و ارج‌ نهادن مرد نسبت به همسرش است و زن می‌تواند از این مبلغ برای تأمین آسایش و استقلال مالی خود بهره ببرد.

از سوی دیگر، افراط در تعیین مهریه می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را به همراه داشته باشد. مهریه‌های سنگین بیش از توان مالی مردان، می‌تواند موجب اختلافات خانوادگی، افزایش آمار طلاق، رواج فرهنگ ازدواج‌های موقت (صیغه) و حتی رواج فساد و بزهکاری در جامعه شود. برخی معتقدند مهریه‌های کلان گاهی بیشتر جنبه نمادین و تشریفاتی دارد تا ارزش واقعی؛ که زمینه‌ساز سوءاستفاده از قانون و اِعمال فشار بر مردان خواهد شد.

قانون جدید مهریه در ایران تلاش کرده است تا با ایجاد محدودیت در میزان مهریه‌ای که می‌تواند منجر به زندان شود، این معضل را تا حدودی مرتفع سازد. هدف اصلی این قانون، برقراری تعادل و انصاف میان حقوق زن و مرد و جلوگیری از افراط و تفریط در این زمینه است. با این حال، همچنان اختلاف نظرهایی میان کارشناسان، حقوقدانان و جامعه شناسان در خصوص کارایی و اثربخشی این قانون وجود دارد.

برخی معتقدند این قانون هنوز کافی نیست و باید اصلاحات بیشتری در آن لحاظ شود تا از یک سو، حقوق زنان در دریافت مهریه کاملاً تضمین شود و از سوی دیگر، افراط در تعیین مهریه که موجب آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی می‌شود، به طور کامل مهار گردد. عده‌ای نیز خواستار حذف کامل مجازات زندان برای عدم پرداخت مهریه هستند و پیشنهاد می‌کنند تا راهکارهای جایگزین مانند پرداخت دیه یا غرامت در نظر گرفته شود. در مجموع، می‌توان گفت قانون جدید مهریه گامی در مسیر اصلاح وضعیت موجود بوده، اما هنوز جای کار و بررسی بیشتر وجود دارد.

قانون جدید مهریه چیست؟

قانون جدید مهریه در سال 1402 هجری شمسی در جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده و لازم الاجرا شده است. بر اساس مفاد این قانون، میزان مهریه زن باید قبل از انجام عقد نکاح و صیغه ازدواج، توسط زوجین و با توافق آن دو طرف مشخص گردد. سپس، همین مقدار تعیین شده از سوی زوجین به عنوان میزان مهریه زن، در سند رسمی ازدواج که توسط دفترخانه ازدواج صادر می‌شود، درج و ثبت خواهد شد. از آن پس، زن در هر زمانی که بخواهد، می‌تواند مهریه ثبت شده در این سند را از شوهر خود مطالبه و دریافت نماید.

اما در صورتی که در هنگام عقد و انعقاد ازدواج، مهریه‌ای برای زن تعیین نشده باشد و مشخص کردن آن به بعد از ازدواج موکول شده باشد، اگر زوجین قبل از وقوع طلاق، با یکدیگر آمیزش جنسی و نزدیکی نداشته باشند، در این صورت بر اساس شرایط و توانایی مالی مرد، میزانی از مهریه باید به زن پرداخت گردد که این مقدار را دادگاه صالحه تعیین خواهد کرد.

در رابطه با “مهرالمتعه” که همان مهریه‌ای است که در زمان عقد نکاح برای زن مشخص می‌شود، اگر مرد از تمکن و توانایی مالی کافی برخوردار باشد، باید آن را به طور کامل و تمام و کمال به زن پرداخت نماید. اما اگر قادر به پرداخت یکجای آن نباشد، این امکان برای مرد وجود دارد که از دادگاه درخواست “اعسار” یا پرداخت اقساطی مهریه را بنماید. در این حالت، اگر دادگاه با پرداخت اقساطی مهریه موافقت کند، حداکثر مبلغی که مرد موظف به پرداخت آن در زمان طلاق است، معادل 110 سکه طلا خواهد بود.

در مورد “مهرالسنه” نیز، همین قاعده صدق می‌کند؛ یعنی اگر مرد از پرداخت یکجای مهریه معوق باشد، زن می‌تواند مقدار معینی را از مهریه درخواست کند که این مقدار نیز بر اساس تصریح قانون جدید، حداکثر 110 سکه طلا خواهد بود.

از سوی دیگر، در سال 1401 قانون و بخشنامه‌ای جدید در رابطه با سقف مهریه وضع شده است. بر این اساس، چنانچه در زمان انجام عقد نکاح، مهریه‌ای برای زن تعیین نگردد و تعیین آن به بعد موکول شود، دفاتر رسمی ثبت ازدواج مکلف هستند که قبل از ثبت مهریه بیش از 14 سکه طلا، در خصوص وضعیت مالی و توانایی مرد اطلاعات لازم را کسب نمایند. چنانچه مرد توانایی مالی پرداخت مهریه بیش از این مقدار را داشته باشد، می‌توانند آن مقدار مهریه را برای زن ثبت کنند، اما در غیر این صورت، سقف مهریه در زمان عقد نباید از 14 سکه تجاوز نماید.

اقدامات لازم برای جلوگیری از زندانی شدن با مهریه!

برای اینکه بعدا در زندگی مشترک بر شر مسئله مهریه به مشکل برنخورید، اقدامات زیر را انجام دهید:

• توافق پیش از آغاز زندگی مشترک: قبل از برگزاری مراسم عقد و آغاز زندگی زناشویی، ضروری است که زوجین در خصوص مسئله مهریه و جزئیات آن به توافقی جامع و کامل دست یابند. این توافق می‌بایست به صورت شفاف و روشن میزان مهریه، چگونگی پرداخت آن، شرایط تخفیف یا معافیت احتمالی، و همچنین نحوه رفع اختلافات احتمالی در این زمینه را مشخص نماید. چنین توافقی باید به صورت کتبی تنظیم شده و به امضای طرفین و حضور شاهدان معتبر برسد تا از اعتبار لازم برخوردار گردد.

• استفاده از ضمانت اجرایی: در صورتی که پس از توافق اولیه، مرد از پرداخت مهریه امتناع ورزد، طبق قانون جدید مهریه، زن می‌تواند از ضمانت اجرایی لازم استفاده نماید. ضمانت اجرایی در واقع همان تعهد کتبی و رسمی مرد در خصوص پرداخت مهریه است که در زمان عقد نکاح صورت می‌گیرد. این تعهد می‌تواند به عنوان سندی معتبر در مراجع قانونی مورد استناد قرار گیرد و زن بتواند از این طریق، حق خود را مطالبه و اجرا نماید.

• درخواست اعسار: در مواردی که مرد به دلایل موجه و قانع کننده‌ای، توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، این امکان برای وی وجود دارد که از دادگاه صالحه درخواست “اعسار” یا پرداخت اقساطی مهریه را بنماید. در این صورت، دادگاه پس از بررسی شرایط و اوضاع مالی مرد، در صورت احراز عدم توانایی وی، می‌تواند حکم به پرداخت اقساطی مهریه را صادر نماید.

• مشاوره با وکیل: با توجه به پیچیدگی‌ها و ابعاد مختلف موضوع مهریه و قوانین مربوط به آن، در صورت بروز هرگونه اختلاف یا مشکل در این زمینه، ضروری است که از مشاوره و راهنمایی‌های حقوقی یک وکیل خبره و متخصص در این حوزه بهره گرفته شود. وکیل می‌تواند ضمن آگاهی از آخرین قوانین و مقررات، حقوق و تعهدات طرفین را به درستی تشریح نموده و راهکارهای مناسب را برای جلوگیری از زندانی شدن مرد به دلیل عدم پرداخت مهریه ارائه دهد.

نحوه رسیدگی به دادخواست اعسار مرد از پرداخت مهریه!

موضوع درخواست اعسار از پرداخت مهریه توسط مرد، یکی از مسائل مهم و حساس در حوزه خانواده و روابط زوجین به شمار می‌رود. اعسار در اصطلاح حقوقی به معنای فقدان هرگونه دارایی و ثروت از سوی مدیون، به جز آنچه که قانون از توقیف آن معاف دانسته است، می‌باشد. به عبارت دیگر، اعسار به وضعیتی گفته می‌شود که مدیون هیچ گونه مالی را برای پرداخت بدهی خود در اختیار نداشته باشد. این امر زمانی مطرح می‌گردد که مرد به دلایل موجه و قانونی، توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از زندانی شدن مرد، راهکاری را پیش‌بینی نموده است.

نخستین گام در این فرآیند، آن است که پس از صدور حکم قطعی از سوی دادگاه در خصوص الزام مرد به پرداخت مهریه، وی باید تقاضای رسمی خود را مبنی بر درخواست اعسار از پرداخت مهریه، به دادگاه صالح در امور خانواده تقدیم نماید. این درخواست باید به صورت کتبی و با رعایت تشریفات قانونی لازم صورت گیرد.

چنانچه دادگاه پس از بررسی دقیق شرایط مالی و اوضاع و احوال مرد، ادعای وی مبنی بر اعسار از پرداخت مهریه را بپذیرد، بر اساس ماده 277 قانون مدنی، دستور به تقسیط یا اقساطی کردن مهریه را صادر خواهد نمود. بدین ترتیب، مرد می‌تواند مهریه را در قالب اقساط و دوره‌های زمانی مشخص پرداخت نماید.

لازم به ذکر است که در موارد نادر و استثنائی، ممکن است دادگاه به جای تقسیط، صرفاً مهلتی را برای پرداخت مهریه در نظر بگیرد. اما در اکثر موارد، حکم نهایی دادگاه بر تقسیط مهریه خواهد بود. برای تقدیم دادخواست اعسار، لازم است که ابتدا حکم محکومیت به پرداخت بدهی به طور قطعی صادر شده باشد. سپس می‌توان دادخواست اعسار و تقسیط محکوم‌به را تقدیم دادگاه نمود. در این مرحله، اگر مرد صرفاً اعسار از پرداخت محکوم‌به را درخواست کرده باشد، هزینه‌های دادرسی نیز شامل وی خواهد شد. بنابراین، توصیه می‌شود به صورت جداگانه، اعسار از پرداخت هزینه‌های دادرسی مربوط به مهریه را نیز درخواست نماید.

در نهایت، چنانچه دادگاه حکم به تقسیط مهریه را صادر نماید، دیگر امکان جلب و زندانی کردن مرد به دلیل عدم پرداخت یکجای مهریه وجود نخواهد داشت. در این شرایط، زن صرفاً می‌تواند درخواست پرداخت اقساط معوقه را از مرد بنماید.

با توجه به پیچیدگی‌ها و جزئیات فراوان در این حوزه، توصیه می‌گردد که برای ارائه درخواست اعسار از پرداخت مهریه، حتماً از مشاوره و راهنمایی یک وکیل متخصص و آگاه به قوانین و مقررات مربوطه بهره گرفته شود تا وی بتواند در تهیه مدارک و مستندات لازم، تنظیم دادخواست، و پیگیری صحیح فرآیند در دادگاه به شما کمک نماید.

مدت زمان زندان برای مهریه!

بر اساس قانون جدید مهریه و مقررات جاری در نظام حقوقی کشور، دستور جلب در پرونده‌های مربوط به مطالبه مهریه و سایر دیون مالی، نوعی اقدام تأمینی و فشار برای الزام مدیون به پرداخت بدهی محسوب می‌گردد، نه یک مجازات در مفهوم واقعی کلمه. به عبارت دیگر، هدف از صدور چنین دستوری، وادار کردن شوهر به انجام تعهد خویش در قبال پرداخت مهریه زن است، نه کیفر دادن وی.

در این راستا، قانونگذار در قالب تبصره‌ای که به ماده 7 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی الحاق گردیده، حبس یا بازداشت بدهکاران مالی از جمله مردانی را که متعهد به پرداخت مهریه همسر خود هستند، ممنوع اعلام نموده است. مگر در مواردی که ثابت شود فرد از تمکن و توانایی مالی لازم برای ایفای تعهد برخوردار است، اما از سر لجاجت و امتناع، از پرداخت مهریه مورد مطالبه زوجه خودداری می‌ورزد. در چنین شرایطی که عدم پرداخت مهریه از روی سرپیچی و تعمد باشد و این امر نیز برای مراجع قضایی محرز گردد، امکان صدور دستور بازداشت موقت برای فرد وجود خواهد داشت.

کلام غایی

موضوع زندان برای عدم پرداخت مهریه، همچنان یکی از مسائل بحث برانگیز و چالش برانگیز در خصوص قانون جدید مهریه باقی مانده است. هرچند قانونگذار تلاش کرده تا با وضع قواعد و ضوابطی، از افراط و تفریط در این زمینه جلوگیری کند، اما به نظر می‌رسد هنوز نیاز به بازنگری و اصلاحات بیشتری در این قانون وجود دارد. باید دید که آیا در آینده، قانونگذار حکم قطعی و نهایی خود را در خصوص حذف یا ابقای مجازات زندان برای عدم پرداخت مهریه صادر خواهد کرد یا خیر. در هر صورت، این موضوع همچنان یکی از معضلات حقوقی و اجتماعی پیچیده در حوزه خانواده باقی خواهد ماند که نیازمند تامل و مطالعات دقیق و همه جانبه است.