تصرف عدوانی چیست؟ 🏠 مجازات تصرف عدوانی در قانون⚖️

تصرف عدوانی یکی از مفاهیم مهم در قانون است که به رفتار یا عملی اشاره دارد که به طور غیرقانونی و بدون مجوز در ملکیت یا حقوق دیگران مداخله می کند. این مفهوم در قوانین مختلف از جمله حقوق مدنی و حقوق جزا مطرح است و پیامدهای حقوقی و کیفری مشخصی را به همراه دارد. تصرف عدوانی به معنای تسلط و استیلای بدون مجوز بر مال غیر است. این میتواند شامل ورود به ملک دیگری بدون رضایت مالک، دخل و تصرف در مال بدون مجوز قانونی، ممانعت از تصرف مالک در ملک خود، یا تغییر در وضع فعلی مال بدون اجازه مالک باشد. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف تصرف عدوانی چیست میپردازیم.

تصرف عدوانی چیست؟

در قانون، تصرف عدوانی اشاره به اقدامی دارد که در آن فردی بدون اجازه و به صورت غیرقانونی مالکیت یا کنترل اموال یا دارایی های فرد دیگری را به دست میآورد. این عمل میتواند شامل سرقت، کلاهبرداری، یا اشغال غیرقانونی املاک باشد و معمولاً با نقض حقوق مالکیت و قوانین مربوطه همراه است. مواد قانونی به حمایت از حقوق مالکیت و جلوگیری از تصرفات غیرقانونی کمک میکنند. در صورتی که تصرفی بدون رضایت مالک و بر خلاف قوانین انجام شود، به عنوان تصرف عدوانی تلقی شده و میتوان از طریق مراجع قضایی برای رفع تصرف و جبران خسارت اقدام کرد

ماده ۳۰ قانون مدنی در ایران بیان میکند که هر مالکی حق دارد به هر نحوی که مایل است از مال خود استفاده کند، مگر اینکه قانون استثناءهایی را مشخص کرده باشد. این حق شامل حق تصرف و انتفاع از مال است. همچنین ماده ۳۱ قانون مدنی اشاره می کند که هیچ کس نمیتواند مال دیگری را بدون حکم قانونی از تصرف صاحب آن خارج کند. این ماده حمایت قانونی از حقوق مالکیت را تضمین میکند. در آخر هم ماده ۳۵ قانون مدنی مقرر میدارد که تصرف به عنوان مالکیت، دلیل بر مالکیت است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. به عبارت دیگر، اگر شخصی به نحوی تصرف میکند که نشان دهنده مالکیت است، فرض بر این است که او مالک است مگر اینکه دلیل مخالفی ارائه شود.

انواع تصرف عدوانی کدام است؟

تصرف عدوانی میتواند به دو دسته تقسیم شود: تصرف عدوانی حقوقی و تصرف عدوانی کیفری. در برخی موارد ممکن است هر دو نوع تصرف عدوانی، حقوقی و کیفری، به طور همزمان وجود داشته باشد. در ادامه، توضیحاتی در مورد هر یک از این دو نوع ارائه میدهم:

تصرف عدوانی حقوقی: در این نوع تصرف عدوانی، فرد متصرف بدون رضایت و مجوز قانونی مال غیرمنقولی را تصرف می‌کند. این تصرف می‌تواند با توسل به زور و یا بدون استفاده از آن انجام شود. در هر دو حالت، مالک یا صاحب حق می‌تواند با طرح دعوای حقوقی در دادگاه، خواستار استرداد مال خود و رفع تصرف عدوانی شود. از ویژگی‌های تصرف عدوانی حقوقی می توان به غیرقانونی بودن تصرف، وجود سابقه تصرف برای خواهان و مال غیرمنقول بودن مورد تصرف اشاره کرد. تصرف باید بدون رضایت صاحب حق و مجوز قانونی انجام شده باشد. خواهان دعوا باید قبل از متصرف فعلی، سابقه تصرف مال را داشته باشد. فقط اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه و آپارتمان می‌توانند موضوع دعوای تصرف عدوانی حقوقی باشند.

تصرف عدوانی کیفری: در این نوع تصرف عدوانی، علاوه بر اینکه شرایط تصرف عدوانی حقوقی وجود دارد، عمل متصرف جرم نیز محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، عنصر معنوی سوء نیت و قصد اضرار به صاحب حق نیز در این نوع تصرف عدوانی وجود دارد. از ویژگی‌های تصرف عدوانی کیفری میتوان به دارا بودن تمامی شرایط تصرف عدوانی حقوقی، وجود سوء نیت و قصد اضرار به صاحب حق در متصرف و قابلیت مجازات کیفری برای متصرف

مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی چیست؟

برای طرح شکایت تصرف عدوانی، علاوه بر ارائه شکواییه به مقامات قضایی، لازم است مدارک و مستنداتی را نیز ارائه کنید تا ادعای شما اثبات شود. این مدارک به شرح زیر است:

• اسناد مالکیت: سند مالکیت رسمی ملک و هرگونه مدرک دیگری که نشان دهنده مالکیت شما بر ملک مورد تصرف باشد، مانند: عقدنامه، قولنامه، مبایعه نامه، پروانه ساخت، بنچاق، استشهاد محلی، گواهی حصر وراثت
• مدارک هویتی: شناسنامه و کارت ملی خواهان (شاکی)
• مدارک دال بر تصرف عدوانی: هرگونه مدرکی که نشان دهنده تصرف غیرقانونی ملک توسط متصرف باشد، مانند؛ گزارش شهود و گواهی افراد حاضر در محل، فیلم و عکس از محل تصرف، اخطار کتبی به متصرف، صورت جلسه حضور در محل و صورت برداری از مشاعات، استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک در خصوص معاملات انجام شده روی ملک
• سایر مدارک: در صورت وجود، می‌توانید از مدارکی مانند صورتحساب‌های مربوط به پرداخت هزینه‌های
  نگهداری ملک، قراردادهای اجاره قبلی و یا هرگونه مدرک دیگری که سابقه تصرف شما از ملک را اثبات می‌کند، نیز استفاده کنید.

باید توجه داشت که در تمامی مراحل ارائه اصل و کپی تمام مدارک به همراه پرونده الزامی است. در صورت وجود هرگونه دلیلی دال بر وقوع جرم در حین تصرف عدوانی، مانند تهدید یا خشونت، می‌توانید از گزارش پلیس یا مراجع امنیتی نیز به عنوان مدرک استفاده کنید. تکمیل دقیق و صحیح شکواییه و ارائه مدارک و مستندات کافی، نقش موثری در روند رسیدگی به پرونده و احقاق حق شما خواهد داشت. در صورت نیاز به راهنمایی و مشاوره بیشتر در خصوص مدارک لازم برای شکایت تصرف عدوانی، می‌توانید از وکیل متخصص در امور ملکی یا مراجع قضایی ذیربط کمک بگیرید.

تصرف عدوانی در ملک مشاء چیست؟

ملک مشاع به املاکی گفته می‌شود که در مالکیت چند نفر به طور مشترک باشد. در این املاک، هر یک از شرکا به نسبت سهم خود در ملک، صاحب حق هستند و می‌توانند از آن استفاده کنند. تصرف عدوانی در ملک مشاع زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از شرکا بدون رضایت و مجوز سایر شرکا، اقدام به تصرف تمام یا بخشی از ملک کند و مانع از استفاده سایرین از آن شود. در این شرایط، شریک یا شرکای متضرر می‌توانند با طرح دعوای تصرف عدوانی در دادگاه، خواستار رفع تصرف و احقاق حق خود شوند. قانون برای رسیدگی به این موضوع، ماده 167 قانون آیین دادرسی مدنی را در نظر گرفته است. ماده ۱۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی: “اگر چند نفر ملک غیرمنقول را به تصرف درآورده و برخی از آنها مانع از استفاده دیگری شوند، دادگاه می‌تواند حکم به رفع تصرف یا مزاحمت صادر کند.”

نکاتی برای پیشگیری از تصرف عدوانی در ملک مشاع:

قبل از خرید ملک مشاع، حتماً با شرکای دیگر در مورد نحوه استفاده از ملک و حقوق و تعهدات هر یک به توافق برسید. توافقات خود را به صورت کتبی در قالب قرارداد یا سند رسمی تنظیم کنید. در صورت بروز اختلاف با سایر شرکا، سعی کنید تا حد امکان مسائل را به صورت مسالمت آمیز حل کنید. اگر حل و فصل اختلاف از طریق مذاکره امکان پذیر نیست، به مراجع قانونی و قضایی مراجعه کنید.

مهلت طرح دعوای تصرف عدوانی

طبق ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی، مهلت طرح دعوای تصرف عدوانی یک سال از تاریخ اطلاع متصرف سابق از وقوع تصرف است. مهلت یک ساله از زمانی شروع می‌شود که متصرف سابق از تصرف عدوانی خود مطلع شود. این اطلاع می‌تواند از طریق مشاهده یا اطلاع توسط دیگران حاصل شود. برخلاف برخی از دعاوی، مهلت طرح دعوای تصرف عدوانی با فوت متصرف سابق یا متصرف فعلی قطع نمی‌شود و وراث یا قائم مقام قانونی آنها می‌توانند در مهلت مقرر نسبت به طرح دعوا اقدام کنند. اثبات زمان اطلاع از تصرف عدوانی بر عهده خواهان (متصرف سابق) است. در برخی موارد خاص، ممکن است بتوان بعد از یک سال نیز دعوای تصرف عدوانی را مطرح کرد.

موارد استثنایی برای طرح دعوا پس از انقضای مهلت:

• حجر: اگر متصرف سابق در زمان تصرف یا در طول مهلت یک ساله، مجنون یا صغیر بوده باشد، می‌تواند بعد از رفع حجر و نسبت به طرح دعوا اقدام کند.
• غفلت: در صورتی که متصرف سابق به دلیل غفلت از وقوع تصرف، از طرح دعوا در مهلت مقرر بازمانده باشد، می‌تواند با اثبات غفلت خود، در دادگاه تقاضای اعاده مهلت کند.
• فریب: اگر متصرف سابق به واسطه فریب یا تهدید از سوی متصرف فعلی، از طرح دعوا در مهلت مقرر بازمانده باشد، می‌تواند با اثبات فریب یا تهدید، تقاضای اعاده مهلت کند.

مجازات تصرف عدوانی چیست؟

همانطور که پیش تر اشاره شد، تصرف عدوانی چیست؟ تصرف عدوانی به معنای ورود غیرقانونی و خودسرانه به ملک یا حوزه تصرف دیگران است. این اقدام، نه تنها موجب اخلال در آرامش و امنیت مالکان و صاحبان حق می‌گردد، بلکه بنیان‌های اجتماعی را نیز متزلزل می‌سازد. قانون‌گذار، با درک اهمیت این موضوع، مجازات‌های متناسبی را برای چنین رفتارهایی در نظر گرفته است. مجازات تصرف عدوانی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

• مجازات کیفری: طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی، متصرف عدوانی به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم می‌شود. تبصره 1 این ماده نیز اعلام می‌دارد که در صورت اثبات جرم برای بار دوم، مجازات متصرف عدوانی از شش ماه تا دو سال حبس افزایش می‌یابد. مجازات کیفری تصرف عدوانی فقط در مورد اموال غیرمنقول مانند زمین، آپارتمان و … اعمال می‌شود و شامل اموال منقول مانند خودرو، طلا و جواهرات نمی‌شود.
• مجازات حقوقی: در صورت طرح دعوای حقوقی تصرف عدوانی و اثبات آن در دادگاه، متصرف علاوه بر مجازات کیفری، به مجازات حقوقی هم محکوم می‌شود. دادگاه متصرف را ملزم به رفع تصرف از ملک و بازگرداندن آن به تصرف مالک یا صاحب حق می‌کند. متصرف باید کلیه خسارات وارده به ملک و همچنین اجرت المثل منافع آن را به مالک یا صاحب حق بپردازد. متصرف باید هزینه‌های مربوط به طرح دعوا و حق‌الوکاله وکیل خواهان را نیز بپردازد.

مزایای طرح دعوای رفع تصرف عدوانی چیست؟

یکی از مهم‌ترین مزایای این دعوا، امکان استرداد سریع ملک از تصرف متصرف عدوانی است. برخلاف سایر دعاوی ملکی که ممکن است رسیدگی به آنها زمان‌بر باشد، در دعوای رفع تصرف عدوانی، دادگاه‌ها موظف هستند به سرعت و خارج از نوبت به این دعاوی رسیدگی کنند. این امر به خصوص برای املاکی که دارای کاربری تجاری یا تولیدی هستند و یا برای سکونت مورد استفاده قرار می‌گیرند، از اهمیت بالایی برخوردار است. در دعوای رفع تصرف عدوانی، برخلاف سایر دعاوی ملکی که اثبات مالکیت مستلزم ارائه سند مالکیت است، اثبات سابقه تصرف برای اثبات مالکیت کافی است. این موضوع به نفع افرادی است که اسناد و مدارک مالکیت خود را گم کرده‌اند یا به هر دلیلی در دسترس آنها نیست.

• علاوه بر استرداد ملک، در دعوای رفع تصرف عدوانی، متصرف به مجازات کیفری نیز محکوم می‌شود. این مجازات می‌تواند شامل حبس، جزای نقدی یا سایر مجازات‌های مقرر در قانون باشد. اعمال مجازات برای متصرف، از وقوع مجدد چنین جرمی پیشگیری می‌کند و به حفظ امنیت مالکیت‌ها کمک می‌کند.
• خواهان در دعوای رفع تصرف عدوانی می‌تواند علاوه بر استرداد ملک، خسارات وارده به خود را نیز از متصرف مطالبه کند. این خسارات می‌تواند شامل هزینه‌های تعمیرات، اجرت المثل منافع ملک و سایر ضرر و زیان‌های وارده به خواهان باشد.
• خواهان می‌تواند با دادن وکالت به وکیل، در تمام مراحل دادرسی حضور نداشته باشد. وکیل متخصص در امور ملکی و حقوقی می‌تواند با تسلط بر قوانین و رویه‌های دادرسی، به بهترین نحو از حقوق موکل خود در دادگاه دفاع کند.
• در مجموع، طرح دعوای رفع تصرف عدوانی، مزایای متعددی برای خواهان به همراه دارد و راهی کارآمد برای استرداد سریع ملک، اثبات مالکیت، مجازات متصرف، دریافت خسارات و جلوگیری از تجاوز به حقوق است.

سخن غایی

در این مقاله به بررسی تصرف عدوانی چیست و انواع آن در قانون اسلامی پرداختیم. در قوانین کیفری ایران، تصرف عدوانی به‌عنوان یک جرم مستقل شناخته شده و مرتکبان آن مشمول مجازات‌های سخت‌گیرانه‌ای همچون حبس و جزای نقدی می‌گردند. همچنین، قانون مدنی نیز با تأکید بر حرمت ملک و دارایی اشخاص، اقدامات قضایی را برای احقاق حقوق مالکان در نظر گرفته است.علاوه بر این، قانون‌گذار برای پیشگیری از وقوع چنین جرایمی، اقدامات حمایتی دیگری را نیز پیش‌بینی کرده است. به‌طور مثال، اعطای حق دفاع مشروع به مالکان در برابر تعرض‌های غیرقانونی و همچنین تکلیف مقامات انتظامی به تخلیه فوری اراضی و امکانات اشغال‌شده توسط متجاوزان، از جمله این تدابیر است.