مهریه یکی از مهمترین و اساسیترین مسائل در حوزه خانواده و ازدواج در جامعه ایرانی است. این موضوع نه تنها از لحاظ حقوقی و قانونی بلکه از جنبههای اجتماعی و فرهنگی نیز حائز اهمیت فراوانی است. مهریه عندالمطالبه به معنای پرداخت مهریه به محض درخواست زوجه است که در قوانین خانواده ایران پذیرفته شده است. از منظر حقوقی، مهریه به عنوان یکی از شروط ضمن عقد در قرارداد ازدواج محسوب میشود که بر اساس آن، زوج متعهد میگردد تا مبلغی را به عنوان مهریه به زوجه بپردازد. این مبلغ میتواند به صورت نقدی، غیرنقدی یا ترکیبی از هر دو باشد. قانون مدنی ایران در مواد مختلفی به موضوع مهریه پرداخته و حقوق و تکالیف زوجین را در این خصوص تعیین کرده است. به موجب این قوانین، مهریه به محض عقد ازدواج به زوجه تعلق میگیرد و او میتواند در هر زمانی که خواست، مطالبه آن را از زوج نماید.
مهریه عندالمطالبه و ویژگیهای آن!
مهریه عندالمطالبه نوعی از مهریه است که به زنان امکان میدهد در هر زمانی که بخواهند، مهریه خود را از شوهران مطالبه کنند. این در حالی است که برای مهریه عندالاستطاعه، زنان فقط در صورت تمکن مالی شوهران میتوانند آن را مطالبه نمایند. به عبارت دیگر، مهریه عندالمطالبه فاقد هرگونه قید و شرطی است و زنان میتوانند در هر زمان و تحت هر شرایطی که مایل باشند، مهریه خود را دریافت کنند. مهمترین ویژگیهای مهریه عندالمطالبه عبارتند از:
- امکان مطالبه در هر زمان: زنان میتوانند در هر مقطع زمانی که بخواهند، حتی بلافاصله پس از عقد نکاح، مهریه خود را مطالبه کنند.
- عدم نیاز به اثبات تمکن مالی شوهر: برای مطالبه مهریه عندالمطالبه، زنان نیازی به ثابت کردن تمکن مالی شوهران ندارند.
- حق زن در صورت طلاق: در صورت طلاق، زنان میتوانند مهریه عندالمطالبه خود را از شوهران دریافت کنند، حتی اگر طلاق به درخواست خود زنان باشد.
تفاوت های مهم مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در چیست؟
مهریه به عنوان یکی از ارکان اصلی و مهم در نظام خانواده در جامعه ایرانی محسوب میشود. این موضوع در قوانین و مقررات حقوقی نیز به طور جامع مورد توجه قرار گرفته است. از جهت زمان مطالبه آن، مهریه به دو نوع عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه تقسیم میشود که هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند. مهریه عندالمطالبه به این معناست که مرد، حتی در صورت نداشتن توانایی مالی مناسب، موظف است به محض مطالبه زوجه، کل مبلغ مهریه را به وی پرداخت نماید. این ویژگی به نفع زن است، زیرا وی میتواند هر زمان که بخواهد، کل مبلغ مهریه را مطالبه کند. در واقع، زن در اینجا در موقعیت برتری نسبت به شوهر قرار دارد.
مقابل آن، مهریه عندالاستطاعه به این معناست که مرد تنها زمانی موظف به پرداخت مهریه است که از توانایی مالی مناسبی برخوردار باشد. در این صورت، بر زن است که ثابت کند شوهر دارای چنین توانایی مالی است تا بتواند مطالبه مهریه خود را پیگیری کند. در واقع، در این حالت زن در موقعیت ضعیفتری نسبت به مرد قرار دارد. با توجه به این تفاوتهای مهم، انتخاب نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) میتواند تأثیر قابل توجهی بر روابط زناشویی و تصمیمگیریهای مرتبط با آن داشته باشد. به نظر میرسد که مهریه عندالمطالبه به نفع زن و مهریه عندالاستطاعه به نفع مرد باشد. اما این موضوع نیازمند بررسیهای دقیقتر و همهجانبهتر در حوزههای مختلف حقوقی، اقتصادی و اجتماعی است.
نحوه ی مطالبه مهریه عندالمطالبه چگونه است؟
همانطور که در موارد فوق ذکر شد، مهریه عندالمطالبه یکی از انواع مهریه است که به موجب آن، زن میتواند در هر زمان که بخواهد، مهریه خود را از همسر مطالبه کند. این ویژگی، زن را در موقعیت بهتری نسبت به سایر انواع مهریه قرار میدهد و حقوق او را در برابر همسر تقویت میکند.
مهمترین حقوق زن در قبال مهریه عندالمطالبه عبارتند از: حق مطالبه در هر زمان، عدم نیاز به اثبات تمکن مالی شوهر، تضمین پرداخت مهریه و مشمول تأخیر تأدیه. به این ترتیب، زن میتواند در هر زمان که بخواهد، مهریه خود را مطالبه کند، بدون اینکه نیازی به اثبات توانایی مالی شوهر داشته باشد. همچنین، مهریه عندالمطالبه جزو تعهدات مالی شوهر محسوب میشود و در صورت عدم پرداخت، زن میتواند از طریق مراجع قانونی نسبت به وصول آن اقدام کند. در صورت تأخیر در پرداخت مهریه نیز، زن میتواند خسارت تأخیر تأدیه را از شوهر مطالبه کند.
زن برای مطالبه مهریه عندالمطالبه میتواند از راههای مختلفی اقدام کند، از جمله ارسال اظهارنامه به شوهر، طرح دعوا در دادگاه خانواده یا مراجعه به اجرای احکام. برای هر یک از این موارد، دادگاه موظف است به درخواست زن رسیدگی کرده و حکم پرداخت مهریه را صادر کند. همچنین با عدم تمکین شوهر، اجرای احکام میتواند نسبت به وصول مهریه اقدام کند.
به علاوه، مهریه عندالمطالبه به عنوان یکی از مهمترین حقوق مالی زن در نظام خانوادگی اسلامی، موقعیت ویژهای برای زن ایجاد میکند. این ویژگیها ضمن تقویت موقعیت زن در برابر همسر، منجر به تضمین بهتر حقوق مالی زن میشود و از این طریق، به تحکیم بنیان خانواده کمک میکند.
مراحل و مدارک قانونی برای گرفتن مهریه عندالمطالبه
مطالبه مهریه عندالمطالبه مسیری قانونی و مشخص دارد که زن باید آن را طی کند. جمعآوری مدارک، تنظیم دادخواست، ثبت الکترونیکی، و حضور در جلسه دادگاه از جمله مراحل اصلی این فرایند است. آگاهی از این مراحل قانونی و پیگیری آنها میتواند به زنان در راستای احقاق حقوق خود در قبال مهریه کمک کند.
نخستین گام در مسیر مطالبه مهریه عندالمطالبه، جمعآوری مدارک مرتبط است. مهمترین مدرک در این زمینه، عقدنامه است که ثبت رسمی ازدواج را نشان میدهد. همچنین ارائه اصل و تصویر شناسنامه زن و شوهر نیز ضروری است. زن میتواند مدارک دیگری مانند رونوشت سند ازدواج، گواهی حصر وراثت (در صورت فوت شوهر)، و سایر مدارک مرتبط را نیز به دادگاه ارائه کند. پس از جمعآوری مدارک لازم، زن باید با مراجعه به وکیل یا به صورت مستقل، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم کند. در این دادخواست، باید مشخصات زن و شوهر، میزان مهریه، و سایر اطلاعات مربوط به مهریه ذکر شود. زن باید در دادخواست، تقاضای خود را مبنی بر مطالبه مهریه عندالمطالبه به طور واضح بیان کند.
پس از تنظیم دادخواست، زن باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه خود را به صورت الکترونیکی ثبت کند. پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارجاع میشود. دادگاه برای رسیدگی به پرونده، وقت تعیین میکند و به زن و شوهر ابلاغ میکند. در روز رسیدگی، زن و شوهر باید در دادگاه حاضر شوند و مدارک و دفاعیات خود را ارائه کنند. دادگاه پس از بررسی مدارک و استماع اظهارات طرفین، رأی خود را صادر میکند.
تکلیف مهریه عندالمطالبه در طلاق چگونه است؟
در نظام حقوقی ایران، پرداخت مهریه پس از جاری شدن حکم طلاق یکی از مهمترین مسئولیتهای شوهر محسوب میشود. اگرچه در مواردی که مهریه به صورت «عندالمطالبه» تعیین شده باشد، شرایط خاصی بر پرداخت آن حاکم است.
در صورتی که مهریه زن بیش از 110 سکه بهار آزادی باشد، اگر شوهر توان مالی پرداخت آن را داشته باشد، باید مهریه را به طور کامل پرداخت کند. اما اگر توان پرداخت مهریه را نداشته باشد، باید حداقل 110 سکه را به صورت یکجا یا اقساطی بپردازد. همچنین اگر مهریه زیر 110 سکه یا دقیقاً همان 110 سکه باشد، شوهر موظف است آن را به طور کامل پرداخت کند.
از سوی دیگر طبق قانون جدید حق طلاق، در صورتی که زن در ازای حق طلاق، حضانت فرزند و سایر حقوق خود، مهریهاش را به شوهر ببخشد، دیگر شوهر موظف به پرداخت مهریه پس از طلاق نخواهد بود.
آیا مهریه عندالمطالبه قسط بندی می شود؟
مهریه عندالمطالبه نوعی از مهریه است که طبق آن، مرد موظف است پس از جاری شدن عقد نکاح، مبلغ مشخص شده را بلافاصله به زن پرداخت کند. این در حالی است که در برخی موارد، مرد ممکن است توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد و در چنین شرایطی، امکان قسط بندی مهریه وجود دارد.
براساس قوانین موجود، اگر مرد به دلیل نداشتن توانایی مالی قادر به پرداخت یکباره مهریه نباشد، میتواند با ارائه مدارک و مستندات مبنی بر اعسار مالی، به دادگاه درخواست قسط بندی مهریه را ارائه کند. در این صورت، دادگاه پس از بررسی مدارک و شرایط مالی فرد، میتواند امکان پرداخت اقساطی مهریه را فراهم آورد.
قسط بندی مهریه عندالمطالبه میتواند چالشهای متعددی را به همراه داشته باشد. از جمله این چالشها میتوان به مواردی همچون تعیین میزان اقساط، مدت زمان پرداخت و حقالوکاله وکیل زن برای این فرایند اشاره کرد. همچنین، در صورتی که مرد با وجود توانایی مالی از پرداخت مهریه خودداری کند، دادگاه میتواند نحوه پرداخت را به صورت یکباره یا اقساطی تعیین نماید.
در آخر، قسط بندی مهریه عندالمطالبه به عنوان یک راهکار قانونی برای افراد فاقد توانایی مالی برای پرداخت یکباره مهریه مطرح است. اما اجرای این قانون میتواند با چالشهایی همراه باشد که نیازمند بررسی و تصمیمگیری دقیق دادگاه است تا حقوق طرفین به طور متوازن رعایت شود.
مهریه عندالمطالبه و مسئله زندان
در صورت عدم پرداخت مهریه عندالمطالبه توسط مرد، زن میتواند به دادگاه مراجعه و درخواست اجرای احکام را مطرح کند. در این راستا، مسئله زندان به دلیل عدم پرداخت مهریه نیز مطرح شده است. از گذشته، در قانون مدنی ایران، عدم پرداخت مهریه عندالمطالبه توسط مرد، میتوانست منجر به زندانی شدن وی شود. اما در سالهای اخیر، با تصویب قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی و قانون جدید مهریه عندالمطالبه، این رویکرد تغییر کرده است. طبق این قوانین جدید، دیگر هیچ کس به دلیل ناتوانی مالی در پرداخت مهریه زندانی نخواهد شد.
البته این بدان معنا نیست که مرد میتواند به راحتی از پرداخت مهریه طفره برود. در صورتی که مرد تمکن مالی داشته باشد و از پرداخت مهریه خودداری کند، زن میتواند با مراجعه به دادگاه، درخواست توقیف اموال مرد را مطرح کند. همچنین، اگر مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد و حکم اعسار را به دادگاه ارائه دهد، امکان جلب وی وجود نخواهد داشت. در حالتهای دیگر نیز، مانند زمانی که دادگاه مهریه را تقسیط کرده باشد و مرد اقساطش را به طور مرتب پرداخت نکند، باز هم امکان دریافت حکم جلب برای او وجود خواهد داشت.
اگرچه دیگر زندان به دلیل عدم پرداخت مهریه عندالمطالبه وجود ندارد، اما زن همچنان میتواند با طرح دعوی در دادگاه، اموال مرد را توقیف کرده و به طریق دیگر به حقوق خود دست یابد. این موضوع نشان میدهد که قوانین در حال تغییر هستند و تلاش میشود تا از حقوق زنان بهتر حفاظت شود. با این حال، همچنان چالشهای متعددی در این زمینه وجود دارد که نیازمند بررسی و اصلاح بیشتر قوانین هستند.
نقش وکیل در گرفتن مهریه عندالمطالبه
در مواردی که زوجه پس از فسخ یا انحلال رابطه زناشویی، خواستار دریافت مهریه خود است، حضور وکیل متخصص در امور خانواده میتواند نقش بسیار مؤثری ایفا کند. وکیل با بررسی دقیق شرایط پرونده و قوانین مربوطه، میتواند راهکارهای مناسب و کارآمدی را برای مطالبه مهریه عندالمطالبه ارائه دهد. مشاوره حقوقی یکی از اصلیترین وظایف وکیل در این مسیر است. وی با ارزیابی وضعیت پرونده و موقعیت حقوقی زوجه، میتواند راهبردهای قانونی مناسب را به موکل خود پیشنهاد کند. همچنین وکیل میتواند دادخواستی کامل و دقیق برای مطالبه مهریه عندالمطالبه تنظیم کند تا احتمال موفقیت در دادگاه را افزایش دهد.
پیگیری مراحل قانونی مربوط به مطالبه مهریه در دادگاه و سایر مراجع ذیصلاح نیز از وظایف مهم وکیل است. وی باید در تمامی مراحل پرونده حضور داشته باشد و از حقوق موکل خود صیانت کند. در صورت امکان، وکیل میتواند با طرف مقابل (شوهر) وارد مذاکره شده و سعی در حل و فصل پرونده به صورت توافقی داشته باشد. در مواردی که مذاکره با طرف مقابل ثمربخش نباشد، وکیل میتواند از ابزارهای قانونی مختلفی مانند توقیف اموال، ممنوعالخروج کردن و جلب شوهر برای وصول مهریه عندالمطالبه استفاده کند. این اقدامات میتواند فشار لازم را بر طرف مقابل وارد آورده و زمینه را برای دریافت مهریه فراهم کند.
همچنین، نقش وکیل متخصص در امور خانواده در مطالبه مهریه عندالمطالبه بسیار مهم است. وکیل با به کارگیری دانش تخصصی خود و همچنین بهرهگیری از ابزارهای قانونی مختلف، میتواند در احقاق حقوق زوجه و دریافت مهریه عندالمطالبه، نقشی بسزا ایفا کند.
کلام غایی
درنهایت، در این مقاله به موضوع مهریه عندالمطالبه پرداخته شد. همانطور که پیش تر اشاره شد، مهریه عندالمطالبه به عنوان یکی از موضوعات مهم و پیچیده در حوزه خانواده همچنان موضوع بحث و چالش در جامعه ایرانی است. این موضوع نیازمند توجه دقیق و بررسی همهجانبه از سوی قانونگذاران، صاحبنظران و افکار عمومی جامعه است تا بتوان با حفظ و تقویت جنبههای مثبت آن، از پیامدهای منفی احتمالی آن نیز پیشگیری نمود.
