مهریه، یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین موضوعات در حوزه‌ی حقوق خانواده است. در جامعه‌ی ایرانی، مهریه نه تنها نقش مهمی در تشکیل پیوند زناشویی ایفا می‌کند، بلکه می‌تواند در بروز اختلافات زناشویی و حتی طلاق نیز نقش داشته باشد. با توجه به این، ابرا مهریه برای طلاق می‌تواند راهکاری مؤثر برای حل این گونه اختلافات باشد، اما لازم است که زوجین با دقت و آگاهی کامل در این خصوص تصمیم‌گیری کنند. در واقع، ابرائ مهریه نوعی ایقاع محسوب می‌شود که براساس آن، زن به طور داوطلبانه و بدون هیچگونه اجبار یا فشاری، مهریه خود را به همسر خود می‌بخشد. این امر می‌تواند از منظر مصالح زوجین و حفظ روابط خانوادگی مفید باشد. با این حال، در مواردی که زن تحت فشار یا اجبار قرار گرفته باشد، ابراء مهریه فاقد اعتبار حقوقی بوده و قابل ابطال است. در این مقاله به بررسی همه ی جوانب ابراء مهریه برای طلاق می پردازیم.
ابرائ مهریه برای طلاق چیست؟
ابرائ مهریه در لغت به معنی خلاص شدن و رهایی شوهر از پرداخت مهریه زن است. همچنین طبق ماده ۲۸۹ قانون مدنی، ابراء عبارت است از “این که داین از حق خود به اختیار صرف‌نظر کند”. در واقع، ابراء مهریه به معنی بخشش مهریه از سوی زن به شوهر است که می‌تواند به شکل‌های گوناگونی صورت پذیرد.
بخشش مهریه می‌تواند در برخی موارد راهکاری مناسب برای حل اختلافات زناشویی باشد. در صورتی که مبلغ مهریه بالا باشد و شوهر توان پرداخت آن را نداشته باشد، بخشش مهریه می‌تواند به کاهش فشار مالی بر خانواده و در نتیجه کاهش تنش‌ها منجر شود. همچنین در مواردی که اختلاف‌های شخصی و روحی میان زوجین به اوج خود رسیده و منجر به طلاق شده است، بخشش مهریه می‌تواند به عنوان راه‌حلی برای پایان دادن به این اختلافات و تسهیل فرایند طلاق مطرح باشد.
از سوی دیگر، بخشش مهریه می‌تواند در برخی موارد با چالش‌هایی همراه باشد. در صورتی که زن مهریه را بخشیده و بعدها به دلایلی خواستار آن شود، ممکن است با مشکلات قانونی روبه‌رو شود. همچنین، بخشش مهریه می‌تواند در برخی موارد به سوء‌استفاده‌های مالی منجر شود و در نتیجه موجب ایجاد تنش‌های جدید در خانواده گردد.
شرایط و الزامات ابرا مهریه برای طلاق
مهریه به عنوان یکی از مهمترین حقوق مالی زن در قبال ازدواج، همواره مورد توجه قانون‌گذاران و حقوق‌دانان بوده است. در برخی موارد، زن ممکن است تمایل داشته باشد که از دریافت مهریه خود صرف‌نظر کند و شوهر را از تعهد پرداخت آن، بری الذمه نماید. همانطور که اشاره شد، این امر به “ابراء مهریه” مشهور است. بر اساس قوانین موضوعه در نظام حقوقی ایران، شرایط لازم برای انجام ابراء مهریه به شرح زیر است:
- اهلیت ابراء‌کننده: زوجه باید دارای اهلیت کامل حقوقی باشد؛ یعنی از عقل، بلوغ و رشد برخوردار باشد. با توجه به اینکه ابراء، یک ایقاع حقوقی است، اهلیت متعهد (شوهر) شرط نیست.
- قصد و رضای ابراء‌کننده: زوجه باید با قصد و رضای کامل، شوهر را از پرداخت مهریه بری الذمه نماید. این امر نباید تحت اکراه و اجبار انجام پذیرد.
- مشروعیت موضوع و جهت ابراء: موضوع ابراء باید مشخص و معین باشد؛ یعنی میزان و نوع مهریه ابراء شده باید به طور دقیق مشخص گردد. همچنین، هدف از انجام ابراء نباید خلاف شرع و قانون باشد.
در صورت احراز این شرایط، ابرا مهریه توسط زوجه صحیح و معتبر بوده و منجر به برائت ذمه شوهر از پرداخت مهریه خواهد شد. رعایت این الزامات، ضمانت اجرایی لازم را برای چنین اقدامی فراهم می‌آورد و از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری می‌نماید.
ابرا مهریه برای طلاق توافقی
مهریه، حقی است که زن بر ذمه‌ی شوهر دارد و هنگام فسخ یا انحلال رابطه زناشویی، مطالبه آن از جانب زن امکان‌پذیر است. با این حال، در موارد طلاق توافقی، شرایط خاصی حاکم است که بر اساس آن، زن می‌تواند با اختیار و رضایت خود، از دریافت مهریه صرف‌نظر کند.
ابرا مهریه برای طلاق توافقی به معنای آن است که زن در قالب توافق با شوهر خود، تمام یا بخشی از مهریه را به وی می‌بخشد. این امر می‌تواند به دلایل مختلفی چون حفظ آرامش خانواده، تسهیل فرایند طلاق و رفع موانع آن، یا حتی به منظور دستیابی به مطالبات دیگری صورت گیرد. در واقع، ابرا مهریه در طلاق توافقی یک اقدام داوطلبانه و اختیاری از سوی زن محسوب می‌شود که به منزله بخشش آن به شوهر است.
نکته قابل تأمل آن است که این اقدام زن، صرف‌نظر از رضایت یا عدم رضایت شوهر انجام می‌پذیرد. به عبارت دیگر، زن می‌تواند با اراده و تصمیم خود، مهریه را به شوهر ببخشد، حتی اگر شوهر به این امر رغبت نداشته باشد. این امر نشان‌دهنده اختیار و استقلال زن در چنین شرایطی است و قدرت تصمیم‌گیری وی را در این باره به رسمیت می‌شناسد.
ابرا مهریه برای طلاق با سند عادی
گاهی اوقات ممکن است زوجه تصمیم به ابرا مهریه خود بگیرد. ابرا مهریه می‌تواند به دو صورت انجام شود: ابرا با سند عادی و ابراء با سند رسمی. ابراء مهریه با سند عادی بدین معناست که زوجه تصمیم خود نسبت به ابراء را به صورت مکتوب اعلام می‌کند. در صورتی که این ابراء در قبال طلاق باشد، در صورتجلسه توافقات طلاق قید می‌شود. اما گاهی اوقات ممکن است زوجین تصمیم به جدایی نداشته باشند و زوجه قصد داشته باشد که ذمه زوج را از پرداخت مهریه ابرائ نماید. در این صورت نیز زوجه می‌تواند با تنظیم نوشته عادی، ابراء ذمه زوج را اعلام نماید.
سند عادی ابراء مهریه باید دارای شرایطی باشد تا بتواند آثار حقوقی لازم را ایجاد کند. این سند باید به امضای زوجه رسیده و تاریخ آن مشخص باشد. همچنین، مشخصات زوجین و میزان مهریه ای که ابراء می‌شود باید در آن قید گردد. در صورتی که ابراء در قبال طلاق باشد، باید در صورتجلسه توافقات طلاق نیز درج شود. بدیهی است که سند عادی ابراء مهریه در مقایسه با سند رسمی، دارای اعتبار حقوقی کمتری است، اما می‌تواند در بسیاری از موارد مفید واقع شود.
ابرا مهریه برای طلاق در دفتر اسناد رسمی
ابرا مهریه یکی از مسائل مهم در زندگی زناشویی است که اغلب زوجین به آن متوسل می‌شوند. این فرایند معمولاً در دفتر اسناد رسمی انجام می‌گیرد و طی آن، زوجه اعلام می‌کند که از کل مهریه خود یا بخشی از آن، ذمه شوهر را ابرا نموده است.
در این خصوص، دفترخانه سندی را تنظیم می‌کند که در آن جزئیات ابرائ مهریه درج می‌شود. پس از امضای این سند، دین مرد نسبت به مهریه کلاً یا بعضاً از بین می‌رود و زوجه دیگر حق هیچگونه ادعایی در این خصوص را نخواهد داشت. معمولاً در این موارد، دفترخانه سند “اقرارنامه ابرا مهریه” را تنظیم می‌نماید.
گاهی اوقات، ابرائ مهریه در دادگاه و طی صورتجلسه‌ای که در دادگاه تنظیم می‌شود، انجام می‌گیرد. در این صورت، زوجه تصمیم خود در خصوص ابرائ را در صورتجلسه دادگاه ذکر می‌کند و دادگاه نیز این موضوع را در رأی خود منعکس می‌نماید. اعتبار ابرائ در این حالت، همانند سند رسمی است و در صورتی که ابرائ در قبال طلاق باشد، با ثبت طلاق، قطعی خواهد شد.
آیا ابرا مهریه قابل رجوع است؟
بحث ابراء مهریه و امکان بازگشت آن به زوجه، از موضوعات مهم و قابل توجه در حوزه حقوق خانواده است. طبق مفاد قانونی، چنانچه زوجه مهریه خود را ابراء نماید و پس از آن پشیمان شود، به هیچ عنوان امکان بازگشت مهریه به وی وجود نخواهد داشت. این موضوع، حاکی از قطعی و غیرقابل بازگشت بودن ابراء مهریه از سوی زوجه است. به همین دلیل، زوجه باید قبل از ابراء مهریه، به دقت و با تأمل کافی در این باره تصمیم‌گیری نماید. زیرا پس از ابراء مهریه، زوجه هیچ گونه ادعایی در خصوص آن را نمی‌تواند مطرح کرده و نمی‌تواند از طریق مراجع قضایی، مطالبه مهریه را پیگیری نماید.
همچنین، در صورتی که ابراء مهریه در قبال طلاق صورت پذیرد و زوجین دادنامه را جهت اجرای صیغه طلاق به دفترخانه ثبت طلاق ارائه دهند و طلاق ثبت شود، زوجه هیچ گونه ادعایی نسبت به مهریه ابراء شده نخواهد داشت. اما اگر طلاق ثبت نشود، پس از گذشت مدت اعتبار رأی دادگاه، ابراء مهریه بلااثر خواهد شد.
بنابراین، ابراء مهریه از سوی زوجه، یک اقدام قطعی و غیرقابل بازگشت است و زوجه باید قبل از آن به دقت در خصوص این موضوع تصمیم‌گیری نماید. همچنین، در صورت ارتباط ابراء مهریه برای طلاق، ثبت طلاق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند بر وضعیت مهریه ابراء شده اثرگذار باشد.
آیا امکان ابطال سند رسمی ابراء مهریه وجود دارد؟
در خصوص موضوع امکان ابطال سند رسمی ابراء مهریه، باید گفت که قانونگذار ایران، شرایط خاصی را برای چنین امری پیش بینی کرده است. ابراء مهریه، فرآیندی است که با مراجعه به دفترخانه و تنظیم سند رسمی از سوی زوجه صورت می‌گیرد. در این فرآیند، زوجه اقرار به دریافت تمام یا بخشی از مهریه خود می‌کند و سند رسمی ابراء مهریه به طرفین داده می‌شود. پرسش اساسی آن است که آیا این سند رسمی قابل ابطال است و در چه شرایطی؟
بر اساس قوانین موجود، امکان ابطال سند رسمی ابراء مهریه تنها در دو شرایط خاص وجود دارد: اول، اثبات جعلی بودن سند تنظیمی و دوم، اثبات نبود اهلیت قانونی یا فقدان رضایت و اختیار زوجه در زمان تنظیم آن. در واقع، ابطال این سند رسمی منوط به ارائه ادله و شواهد محکم در خصوص این دو شرط است.
بنابراین، اگر زوجه یا نماینده قانونی وی بتواند با ارائه مدارک و اسناد قانع‌کننده، جعلی بودن سند ابراء مهریه یا فقدان اهلیت و رضایت زوجه در هنگام امضای آن را به اثبات برساند، می‌تواند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست ابطال این سند رسمی را به دادگاه تقدیم کرده و درخواست صدور حکم ابطال آن را داشته باشد.
به رغم اینکه سند رسمی ابراء مهریه دارای اعتبار قانونی است، قانونگذار به منظور حمایت از حقوق زوجه، در موارد خاص و محدودی، امکان ابطال چنین سندی را فراهم آورده است که این امر می‌تواند در موارد موجه و با ارائه مستندات کافی، مورد استفاده قرار گیرد.
هزینه ابرا مهریه برای طلاق چقدر است؟
برای ثبت ابراء مهریه در دفترخانه، روش‌های متعددی وجود دارد. یکی از این روش‌ها تنظیم اقرارنامه است که در دادگاه خانواده نیز معتبر شناخته می‌شود. اقرارنامه ابراء مهریه می‌تواند خارج از دفاتر اسناد رسمی نیز ثبت شود و شامل کلیه تعهدات طرفین باشد. در چنین مواردی، هزینه پرداختی به دفترخانه کاهش می‌یابد. در صورتی که ابراء مهریه به صورت سند رسمی در دفترخانه ثبت شود، هزینه آن بر اساس تعرفه دفاتر اسناد رسمی محاسبه می‌گردد. این هزینه هر سال توسط قوه قضاییه اعلام می‌شود و افزایش می‌یابد. اما اگر میزان مبلغ مهریه در سند قید شود، هزینه ثبت آن متفاوت خواهد بود. به طور کلی، هرچه میزان مهریه بیشتر باشد، هزینه ثبت ابراء آن در دفترخانه نیز افزایش می‌یابد.
در نتیجه، زوجین می‌توانند برای کاهش هزینه ابراء مهریه در دفترخانه، از روش اقرارنامه استفاده کنند یا در مورد پرداخت هزینه محضر به توافق برسند. این موارد می‌تواند به صرفه‌جویی قابل توجهی در هزینه‌ها منجر شود.
مدارک مورد نیاز برای ابرا مهریه در طلاق
در قانون ایران، زن می‌تواند به صورت رسمی مهریه خود را به شوهر خود ببخشد. این اقدام به دفترخانه اسناد رسمی انجام می‌شود و مدارک خاصی را نیاز دارد. اولین مدرک مورد نیاز، مدارک شناسایی زن و شوهر است. این شامل شناسنامه، کارت ملی و سایر مدارک معتبر است. پس از آن، عقدنامه یا سند ازدواج مورد نیاز است تا حقوق و تعهدات طرفین ثابت شود. علاوه بر این، حضور زن در سلامت عقلی و روانی نیز ضروری است. همچنین، اجازه پدر زن نیز باید اخذ شود. این بدان دلیل است که پدر به عنوان سرپرست قانونی، باید بر این موضوع موافقت کند.
تمام این مدارک باید با حضور زن و شوهر به دفترخانه ارائه شود تا فرآیند رسمی بخشش مهریه انجام شود. نکته مهم دیگر این است که در اسناد، به جای استفاده از واژه “ابرا”، از کلمه “بذل” مهریه استفاده شود. این امر به زن این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز، بتواند به مهریه خود رجوع کند. در هر صورت، پیشنهاد می‌شود که قبل از انجام این اقدام، با یک وکیل خانواده یا متخصص حقوق طلاق مشورت شود تا از تمام جوانب موضوع آگاه شوید و تصمیم نهایی را با اطمینان خاطر بگیرید.
کلام غایی
مهریه، به عنوان بخشی اساسی از پیمان ازدواج در نظام حقوقی ایران، نقش مهمی در حمایت از حقوق زنان ایفا می‌کند. در این میان، مساله ابرا مهریه برای طلاق، به عنوان یکی از موضوعات پیچیده و چالش برانگیز مطرح است. ابراء مهریه به معنای آن است که زن، با اختیار و رضایت کامل، از مطالبه مهریه خود چشم‌پوشی می‌کند. این امر می‌تواند به دلایل مختلفی همچون رفع اختلاف میان زوجین، بخشش و گذشت یا حتی در ازای دریافت مبلغی از سوی مرد صورت پذیرد. از جمله مزایای چنین رویکردی می‌توان به حفظ حقوق زنان در شرایط متغیر زندگی زناشویی، گسترش فرهنگ بخشش و گذشت و همچنین کاهش اختلافات احتمالی میان زوجین اشاره کرد. با این حال، این موضوع می‌تواند در برخی موارد به سوء‌استفاده و تضعیف موقعیت زن منجر گردد. بنابراین، لازم است تا در تنظیم چنین اسناد رسمی، ضمانت‌های لازم برای حفظ حقوق طرفین در نظر گرفته شود.
