مسئله بازنشستگی و تأمین معیشت افراد پس از دوران اشتغال، یکی از چالشهای مهم نظامهای رفاهی و بیمهای در سراسر جهان است. با افزایش امید به زندگی و رشد جمعیت سالمندان، فشار مالی روزافزونی بر صندوقهای بازنشستگی وارد شده است. از این رو، دولتها و نهادهای بیمهگر ناگزیر به بازنگری و اصلاح قوانین و مقررات بازنشستگی شدهاند تا بتوانند تعادل میان منابع و مصارف این صندوقها را حفظ کنند. در همین راستا، مجلس شورای اسلامی در لایحه برنامه هفتم توسعه کشور، تغییراتی را در قوانین بازنشستگی تأمین اجتماعی پیشنهاد کرده است. در ادامه این مقاله، قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی و تبصرههای آن را به شما معرفی میکنیم.
قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی چگونه است؟
قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی در راستای اصلاحات نظام بازنشستگی کشور و با هدف کاهش کسری صندوقهای بازنشستگی تدوین شده است. در سالهای اخیر، صندوقهای بازنشستگی با مشکلات مالی جدی روبرو بودهاند که ناشی از افزایش نرخ بازنشستگی، افزایش امید به زندگی و همچنین کاهش نرخ رشد اقتصادی و اشتغال بوده است. این موضوع باعث شده تا صندوقها نتوانند به تعهدات خود در قبال بازنشستگان عمل کنند.
برای حل این معضل، مجلس شورای اسلامی در لایحه برنامه هفتم توسعه کشور، بندی را پیشنهاد و به تصویب رسانده است که بر اساس آن، سن بازنشستگی افراد بسته به سابقه خدمتشان افزایش مییابد. این افزایش سن بازنشستگی به صورت تدریجی و با احتساب ماههایی به سنوات خدمت افراد صورت میگیرد.
بر اساس این قانون، افرادی که 28 تا 30 سال سابقه خدمت دارند، بدون تغییر در سن بازنشستگی میتوانند از این مزایا استفاده کنند. اما برای کسانی که سابقه کمتری دارند، سن بازنشستگی با احتساب ماههایی به سنوات خدمتشان افزایش خواهد یافت. این افزایش برای افراد با 25 تا 28 سال سابقه، دو ماه به ازای هر سال خدمت، برای 20 تا 25 سال سابقه، سه ماه به ازای هر سال، برای 10 تا 20 سال سابقه، چهار ماه به ازای هر سال و برای کمتر از 10 سال سابقه، پنج ماه به ازای هر سال خدمت خواهد بود.
با اجرای این قانون، انتظار میرود تا حدودی از بار مالی صندوقهای بازنشستگی کاسته شود، زیرا افراد مجبور خواهند شد تا سن بالاتری در خدمت باقی بمانند و از دریافت مستمری بازنشستگی در سنین پایینتر خودداری کنند. این امر میتواند به متعادلسازی منابع و مصارف صندوقها کمک کند و از ورشکستگی آنها جلوگیری نماید.
لازم به ذکر است که این قانون پس از تأیید شورای نگهبان و ابلاغ به دولت، قابلیت اجرایی پیدا خواهد کرد. البته برخی منتقدان معتقدند که این اقدام میتواند به افزایش بار مالی خانوارها و کاهش رفاه عمومی منجر شود، زیرا افراد مجبور به کار تا سنین بالاتر خواهند شد.
در هر صورت، مسئله اصلاح نظام بازنشستگی یکی از چالشهای مهم پیش روی کشور است که نیازمند راهکارهای جامع و همهجانبه برای حل معضلات آن میباشد. قانون جدید گامی در این راستا محسوب میشود، اما باید دید که در عمل چه تأثیراتی را به همراه خواهد داشت.
تبصرههای قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی
در ادامه قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده است، تبصرههایی نیز در نظر گرفته شده است که نکات زیر را مشخص میکنند:
اجرای این قانون مشروط به آن است که سن بازنشستگی برای مردان از 62 سال و برای زنان از 55 سال تجاوز نکند. این حد سنی بالاتر از حالت فعلی است.
این اصلاحات در قوانین بازنشستگی تمام صندوقها اعمال میشود، مگر آنهایی که حداقل سن بازنشستگی بیمهشدگان آنها از ارقام فوق بیشتر است. در این موارد استثنایی، قوانین خاص آن صندوقها ملاک عمل قرار میگیرد.
ایثارگران و افرادی که در مشاغل سخت و زیانآور اشتغال دارند، مشمول قوانین خاص خودشان هستند و قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی شامل حال آنها نمیشود.
افراد میتوانند با رضایت خودشان و موافقت دستگاه متبوع، بدون نیاز به احتساب ماههای اضافی، تا سقف سن مشخص شده در تبصره 1، در شغل خود باقی بمانند. پس از آن نیز امکان ادامه خدمت بر اساس قوانین مربوطه وجود دارد.
در صورتی که دستگاهها نیازی به خدمات برخی از کارکنان نداشته باشند، میتوانند با پیشنهاد مقام ارشد و موافقت معاون اول رییس جمهور، بدون توجه به زمانهای تعیین شده در قانون، احکام بازنشستگی آنها را صادر کنند.
افرادی که تمایل به بازنشستگی زودتر از موعد قانونی را داشته باشند، میتوانند بدون رعایت بندهای این قانون، با شرایط قوانین مربوطه بازنشسته شوند. اما حقوق بازنشستگی آنها بر اساس همین قانون جدید محاسبه خواهد شد.
این تبصرهها شرایط خاص و استثنائاتی را برای اجرای قانون جدید بازنشستگی در نظر گرفتهاند تا مشکلات احتمالی را تا حدی مرتفع نمایند.
قانون افزایش سن بازنشستگی چه زمانی اجرایی میشود؟
اگرچه افزایش سن بازنشستگی ممکن است در کوتاهمدت با مقاومتهایی از سوی برخی گروهها و طبقات مواجه شود، اما در بلندمدت، این اقدام میتواند به حفظ منابع مالی صندوقها و تداوم پرداخت مستمری به بازنشستگان کمک کند. همچنین، افزایش دوران پرداخت حق بیمه توسط افراد میتواند به کاهش بار مالی بر دولت و جلوگیری از اتکای بیش از حد به بودجههای عمومی برای تأمین هزینههای بازنشستگی منجر شود.
لازم به ذکر است که برای اجرای کامل ماده 29 برنامه هفتم و شرایط بازنشستگی جدید، تدوین و ابلاغ آییننامههای مربوطه ضروری است که این فرایند احتمالاً تا پایان سال 1404 به طول خواهد انجامید.
در مجموع، هر چند اصل قانون افزایش سن بازنشستگی از سال 1405 اجرایی میشود، اما برخی تبعات و جزئیات آن از ابتدای 1403 ملاک عمل قرار خواهد گرفت تا زمینه برای اجرای کامل این قانون در سال 1405 فراهم گردد.
شرایط سنی بازنشستگی تامین اجتماعی برای مردان
همانطور که اشاره شد، قانون اصلی و کلی این است که مردان بیمه شده باید تا سن 60 سالگی و با داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در شغل خود باقی بمانند تا واجد شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی گردند. این قاعده برای اکثریت بیمه شدگان مرد صادق است. اما سازمان تامین اجتماعی با در نظر گرفتن شرایط خاص برخی از مشاغل و گروههای شغلی، امکان بازنشستگی زودتر یا بدون شرط سنی را برای آنها فراهم آورده است.
یکی از این موارد خاص، مربوط به افرادی است که در مشاغل سخت و زیانآور مشغول به کار هستند. این گروه از بیمه شدگان به دلیل شرایط دشوار و فرسایشی کار، میتوانند پس از تکمیل 20 سال سابقه بیمه پردازی، بدون نیاز به رسیدن به سن 60 سالگی، تقاضای بازنشستگی خود را ارائه دهند. این امتیاز به منظور جبران خستگی و فرسودگی ناشی از اشتغال در مشاغل سخت و زیانآور در نظر گرفته شده است.
گروه دیگری که میتوانند قبل از 60 سالگی بازنشسته شوند، افرادی هستند که در حین انجام وظیفه و در محیط کار دچار آسیبدیدگی یا از کارافتادگی شدهاند. چنین افرادی میتوانند حتی قبل از تکمیل 20 سال سابقه، اما با تأیید سازمان تامین اجتماعی، درخواست بازنشستگی خود را ارائه دهند. این امر به منظور حمایت از کارگران آسیبدیده در محیط کار صورت میگیرد.
- معلولین تحت پوشش تامین اجتماعی: نیز از جمله افرادی هستند که میتوانند زودتر از سن قانونی بازنشسته شوند. این افراد در صورت داشتن 50 سال سن و 20 سال سابقه بیمه پردازی، واجد شرایط بازنشستگی میگردند.
- جانبازان و آزادگان: نیز به دلیل تحمل رنج و سختی در دوران جنگ و اسارت، از امتیازات ویژهای برخوردار هستند. آنها با احراز 20 سال سابقه کار، بدون نیاز به شرط سنی، میتوانند بازنشسته شوند.
در نهایت، قانون برای افرادی که سابقه طولانی بیمه پردازی دارند، امتیاز ویژهای در نظر گرفته است. هر مرد بیمه شده تامین اجتماعی که سابقه 35 سال کار را داشته باشد، بدون توجه به سن، مجاز به بازنشستگی خواهد بود.
برای بهرهمندی از تمامی این موارد استثنایی، افراد باید مدارک و شرایط لازم را احراز کرده و به تأیید سازمان تامین اجتماعی برسانند. این سازمان پس از بررسی دقیق پرونده و احراز شرایط، مجوز بازنشستگی زودتر یا بدون شرط سنی را برای متقاضیان واجد شرایط صادر خواهد کرد. در غیر این صورت، قاعده عمومی همچنان برقرار خواهد بود و مردان بیمه شده باید تا سن 60 سالگی و با 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه در شغل خود به کار ادامه دهند تا بتوانند از مزایای بازنشستگی تامین اجتماعی بهرهمند شوند.
شرایط سنی بازنشستگی تامین اجتماعی برای زنان
نکته اصلی این است که سن بازنشستگی برای زنان، 55 سال تعیین شده است. این در حالی است که سن بازنشستگی برای مردان 60 سال میباشد. بنابراین زنان 5 سال زودتر از مردان میتوانند بازنشسته شوند، البته با شرط داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه.
اما سازمان تأمین اجتماعی برای برخی گروههای خاص از زنان، شرایط ویژهای را در نظر گرفته است که امکان بازنشستگی زودتر یا بدون نیاز به شرط سنی را فراهم میآورد.
از جمله این موارد:
- زنانی که دارای 10 سال سابقه بیمهپردازی باشند، میتوانند در سن 55 سالگی بازنشسته شوند.
- افرادی که کمتر از 10 سال سابقه دارند، با پرداخت یکجای حق بیمه معادل 10 سال،امکان بازنشستگی در 55 سالگی را خواهند داشت.
- زنانی که در حال حاضر 45 سال سن دارند، در صورت داشتن 30 سال سابقه کار، میتوانند بازنشسته شوند.
- افرادی که 35 سال سابقه پرداخت حق بیمه را دارند، بدون نیاز به شرط سنی، مجاز به بازنشستگی هستند.
- زنان مشمول قانون کار با 20 سال سابقه و 42 سال سن، با دریافت حقوق 20 روزه میتوانند بازنشسته شوند.
- زنان مشمول قانون کار با 25 سال سابقه و 50 سال سن، با دریافت حقوق 25 روزه، واجد شرایط بازنشستگی میگردند.
لازم به ذکر است که تمامی این شرایط ویژه، نیازمند احراز ضوابط و ارائه مدارک لازم به سازمان تأمین اجتماعی است. این سازمان پس از بررسی پرونده و تأیید شرایط، مجوز بازنشستگی زودتر یا بدون شرط سنی را برای زنان واجد شرایط صادر خواهد کرد. در غیر این صورت، قاعده عمومی برای زنان بیمه شده این است که باید تا سن 55 سالگی و با 20 سال سابقه بیمهپردازی در شغل خود باقی بمانند تا شرایط بازنشستگی برایشان فراهم گردد.
کلام پایانی
در این مقاله، قانون جدید سن بازنشستگی تامین اجتماعی را مورد بررسی قرار دادیم. اصلاح قوانین بازنشستگی و افزایش سن آن، یک اقدام ضروری و اجتنابناپذیر برای حفظ پایداری نظام تأمین اجتماعی کشور است. با توجه به چالشهای جدی پیش روی صندوقهای بازنشستگی از جمله افزایش جمعیت سالمندان، کاهش نرخ رشد اقتصادی و اشتغال، و همچنین ناکارآمدیهای مدیریتی، ادامه روند کنونی میتواند این صندوقها را با بحران جدی مواجه سازد. تشکر که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید در صورت داشتن انتقاد یا پیشنهاد برای ما کامنت بگذارید.
