از اصطلاحاتی که در مراجع قضایی مطرح میشود دادنامه است. در مواجهه با اصطلاح دادنامه، افراد ممکن است به دلیل عدم آشنایی با این مفهوم، دچار سردرگمی شوند. اما این مفهوم اساسی در قوانین و فرآیندهای قضایی وجود دارد و نقش بسیار مهمی در اعلام تصمیمات و اجرای عدالت دارد. در مراجع قضایی، رسیدگی به هر جرم و پرونده به شیوهها و فرآیندهای متفاوتی انجام میشود، و شکایت میتواند به صورت کیفری یا حقوقی باشد. در این دو رویکرد، نحوه رسیدگی و مراحل پرونده ممکن است متفاوت باشد. در مورد جرایم غیر قابل گذشت، حتی اگر فرد شاکی از شکایت خود صرف نظر کند، دادستان میتواند این موضوع را پیگیری کند و دادگاه میتواند روی این پرونده حکم صادر کند. اما در پروندههای حقوقی، حتی اگر قاضی از پایمال شدن حق دیگری اطلاع داشته باشد، خودش نمیتواند پیگیری کند و معمولاً بر اساس شکایت و شاکی پرونده پیش میرود. هنگامی که قاضی رای صادر میکند و این رای به صورت مکتوب است، به آن دادنامه گفته میشود. جهت اطلاع دقیق از اینکه دادنامه چیست، انواع و شرایط آن در این مطلب همراه ما باشید.
تعریف دادنامه و انواع آن
در پاسخ به ابهام دادنامه چیست؟ در واقع دادنامه، یک مفهوم اساسی در حوزه قضایی است که به یک سند رسمی اشاره دارد که توسط یک دادگاه صادر میشود و شامل تصمیمات و فرمانهای حقوقی است. این سند، حکم یا فرمان دادگاه را به صورت رسمی برای افراد مورد نظر اعلام میکند و معمولاً به شخص یا اشخاصی که در یک پرونده قضایی مشمول هستند، ارسال میشود.
زمانی که فرد شاکی به ثبت شکواییه خود میپردازد، پرونده به دادگاه ارجاع داده میشود و قاضی پرونده مسئول تعیین زمان رسیدگی و تشکیل جلسات، شنیدن اظهارات طرفین و صادر کردن رای میباشد و هیچگونه راه فراری برای این موضوع نیست، حتی اگر در مورد موضوع پرونده ابهامی وجود داشته باشد، قاضی باید در مورد آن رای صادر کند، که این رای میتواند به صورت کتبی یا شفاهی باشد.
چنانچه رای به صورت کتبی صادر شود و قاضی رای صادره را امضا کند به آن دادنامه گفته میشود، اما در صورت ابلاغ رای به صورت شفاهی، به آن دادنامه نمیگویند. البته رای صادره که به امضای قاضی رسیده باشد، در دادگاه بایگانی میشود و نسخه تایپ شده آن در اختیار طرفین قرار میگیرد، که امضای مامور ابلاغ در آن برگه است.
اینکه دادنامه چیست؟ و شامل چه مواردی است در واقع دادنامه میتواند شامل تصمیمات مختلفی باشد، از جمله اعلام حکم یا تشخیص مسئولیت، اعلام رای قطعی دادگاه، دستور اجرای مصوبه، اعلام تعیین وقت جلسه دادگاه، و غیره باشد. این سند حقوقی به عنوان مرجعی اساسی برای اعلام و اجرای تصمیمات حقوقی دادگاه استفاده میشود و اطلاع رسانی از طریق آن صورت میگیرد. همچنین دادنامه دارای انواع مختلفی میباشد، که از این انواع میتوان دادنامه بدوی، دادنامه تجدید نظر و دادنامه قطعی را نام برد.
چگونگی اجرای دادنامه
در دادگاه، رای قاضی معمولاً در جلسه بدوی صادر میشود و طرفین میتوانند نسبت به این رای اعتراض کنند. اعتراض ممکن است به دلیل اشتباهات در روند دادرسی، عدم رعایت قوانین، یا اشکالات فنی دیگر باشد. در صورتی که طرف یا طرفین اعتراض داشته باشند، پرونده برای دادگاه تجدید نظر ارجاع داده میشود. در دادنامه تجدید نظر، قاضی مسئول بررسی اعتراضات و ارزیابی مجدد شواهد و اظهارات طرفین است.
اگر قاضی به این نتیجه برسد که اعتراضات موجه است و رای بدوی نیاز به بازنگری دارد، یک رای جدید صادر میشود که به آن دادنامه تجدید نظر گفته میشود. با صدور دادنامه قطعی، دادگاه تصمیم نهایی را صادر میکند که به آن هیچ اعتراضی قابل قبولی وجود ندارد. در این مرحله، طرفین ملزم به اجرای رای قضایی هستند و امکان تجدید نظرخواهی دیگر وجود ندارد.
همچنین فردی که رای به سود او صادر میشود، دارای مهلت ۱۰ روزه است تا تقاضای اجرای حکم را اعلام کند. اگر حکم قطعی باشد، امکان اجرای آن فوری وجود دارد، و فرد میتواند اقدامات لازم برای اجرای حکم را آغاز کند. در واقع، برای اجرای حکم، فرد باید درخواست اجراییه را دهد، که شامل اطلاعات و شواهد مورد نیاز برای اجرای حکم است.
این درخواست اجراییه توسط مراجع اجرایی مربوطه بررسی و اجرا میشود، و فرد میتواند از طریق این درخواست، اقدامات لازم برای اجرای حکم را آغاز کند، از جمله وصول دیه، اجرای تعهدات مالی، یا انجام سایر اقدامات مقرر در حکم می باشد.
آیا دادنامه قابل اعتراض است
در مواردی که برای یک موضوع در اولین بار رای صادر میشود، حکم به صورت قطعی نیست و امکان اعتراض به حکم صادر شده در دادگاه تجدید نظر وجود دارد. دادگاهی که رای اولیه را صادر میکند، به عنوان دادگاه بدوی شناخته میشود. اگر طرفین نسبت به رای اولیه اعتراض داشته باشند، این اعتراض میتواند در دادگاه تجدید نظرخواهی مورد بررسی قرار گیرد.
در دادگاه تجدید نظر، امکان رد یا پذیرفتن اعتراض وجود دارد و هر رایی که در این دادگاه صادر شود، به صورت قطعی است. لازم به ذکر است در بسیاری از موارد، رای دادگاه تجدید نظر در دادگاههای کیفری و حقوقی به عنوان رای قطعی در نظر گرفته میشود و پرونده به پایان میرسد. اما در شرایطی خاص امکان مراجعه به دادگاههای بالاتر وجود دارد.
این مراجعه به دادگاههای بالاتر میتواند به دلیل تجدید نظر در امور قانونی موجود در پرونده یا براساس دلایل و ادله جدید صورت گیرد. که در واقع پس از رد حکم در دادگاه تجدید نظر، طرفین میتوانند در دادگاههای بالاتر مانند فرجام خواهی که برای رسیدگی امور کیفری و حقوقی است و یا اعاده دادرسی که در خصوص امور حقوقی است پرونده را مورد بررسی قرار دهند.
این دادگاهها برای بررسی اعتراضات و تصمیمگیری درباره موضوعات حقوقی که قبلاً در دادگاههای پایینتر مورد بررسی قرار گرفتهاند، مورد استفاده قرار میگیرند. این دادگاهها ممکن است حکمی را تایید یا اصلاح کنند یا حتی به موضوع به صورت کلی دسترسی داشته باشند و مورد بررسی قرار دهند.
در صورتی که در دادگاههای بالاتر مانند فرجامدهی و اعاده دادرسی حکمی به دادگاههای پایینتر ندهند یا طرفین تصمیم این دادگاهها را قبول نکنند، امکان مراجعه به دیوان عالی کشور وجود دارد. دیوان عالی کشور به عنوان دادگاه عالیترین در کشور، مسئولیت بررسی و اعمال قانون در مواردی که اعاده دادرسی در دادگاههای پایینتر به پایان نرسیده است، را دارد.
در این مرحله، طرفین میتوانند با ارائه دلایل و ادله مورد قبول، موارد خود را در دیوان عالی کشور مطرح کنند و امیدوار باشند که حکم صادره در پروندهشان تغییر یابد یا به رفع اشکالات حقوقی موردی که در پرونده وجود دارد، منجر شود. این فرآیند نشان دهنده پایان خطمشی قضایی در موارد کیفری و تلاش برای رسیدن به انصاف در دیوانهای قضایی بالاتر است.
مهلت صدور دادنامه
حال که با موضوع دادنامه چیست؟ آشنا شدیم بهتر است کمی نیز درباره مهلت صدور دادنامه نیز صحبت کنیم. قاضی معمولاً برای صدور رای در دادگاه یک مهلت مشخص دارد که باید طی آن مهلت رای را صادر کند. این مهلت معمولاً برای حفظ انصاف و تسریع در رسیدگی به پروندهها تعیین میشود. قاضی میتواند رای را به صورت شفاهی یا کتبی اعلام کند، و اگر در مهلت مشخص شده رای صادر نکند، ممکن است به مجازات انتظامی محکوم شود.
در صورتی که قاضی تمایل داشته باشد که رای را به صورت کتبی اعلام کند، این رای به عنوان دادنامه شناخته میشود.
در بسیاری از حالات، صدور رای در همان جلسه دادرسی اتفاق میافتد. این به این معنی است که پس از بررسی موارد و شنیدن اظهارات طرفین، قاضی موظف است در همان جلسه رای خود را صادر کند و توضیحات لازم را به طرفین ابلاغ کند.
این روند معمولاً برای سرعت و کارایی در رسیدگی به پروندهها استفاده میشود. با این حال، در برخی موارد، به دلایلی مانند پیچیدگی پرونده یا نیاز به بررسی دقیقتر، صدور رای ممکن است به بعد موکول شود که قاضی معمولاً به مدت یک هفته فرصت دارد تا رای را صادر کرده و به طرفین ابلاغ کند. مهم است که رای صادر شده توسط قاضی برای موضوع مورد بررسی در پرونده کامل و واضح باشد و به همان مسئله ای که در دادگاه مطرح شده است، تمرکز کند.
مرحله بعد از ابلاغ دادنامه!
حال که با سوال دادنامه چیست؟ اشنا شدیم لازم است کمی نیز درباره مرحله بعداز ابلاغ را بدانیم! ابتدا قاضی به امضای دادنامه میپردازد تا رسماً اعلام کند که تصمیم نهایی اتخاذ شده است. سپس در دفتر دادگاه، تعدادی رونوشت از دادنامه برای طرفین دعوا و یا وکلای آنها تهیه میشود. این رونوشتها با امضای مامور ابلاغ میرسند تا طرفین اطلاعات دقیقی از تصمیم قاضی دریافت کنند. در صورت حضور طرفین در دادگاه، دادنامه به آنها ابلاغ میشود و در غیر این صورت، ابلاغیه به محل سکونت آنها ارسال میشود.
ابلاغیه در واقع به معنای ارسال حکم قاضی به طرفین است و میتواند به صورت الکترونیکی یا حضوری انجام شود. در برخی موارد، دادنامه ابلاغ شده میتواند قابل رویت باشد، اما اگر این امکان وجود نداشته باشد، ابلاغیه به محل سکونت طرفین ارسال میشود. این فرآیند جزء مراحل پایانی یک پرونده در دادگاه است و نشان میدهد که تصمیم قاضی به صورت رسمی به اطلاع طرفین رسیده است و از آن پس مسئولیت اجرای حکم بر عهده طرفین قرار میگیرد.
دادنامه شورای حل اختلاف چیست؟
با موضوع کلی دادنامه چیست؟ آشنا شدیم پس بهتر است بدانیم دادنامه شورای حل اختلاف چه می باشد و چه صلاحیتی نیز دارد. شورای حل اختلاف به عنوان یک مرجع داوری مصالحهای عمل میکند و هدف اصلی آن صلح و سازش بین طرفین است. این شورا به منظور کاهش فشار کاری در دادگاهها تشکیل میشود و برای حل و فصل اختلافات مربوط به موارد خاصی مانند ارث، اجاره بها، تخلیه ملک، اعسار، و شکایتهای مالی کمتر از ۲۰ میلیون تومان صلاحیت دارد.
این مرجع بیشترین تلاش خود را برای رسیدگی به مواردی که با مقادیر مالی کمتری مرتبط هستند میکند. در واقع در غیر از این موارد شورای حل اختلاف برای صدور رای، پرونده را به دادگاه ارجاع میدهد، چنانچه رای صادر شده در شورای حل اختلاف به صورت کتبی باشد به آن دادنامه گفته میشود.
نقش وکیل در ابلاغ دادنامه
وکیل در فرآیند ابلاغ دادنامه نقش مهمی دارد. او به عنوان نماینده حقوقی موکل در دادگاه و امور حقوقی فعالیت میکند. در ابلاغ دادنامه، وکیل مسئولیت اطلاعرسانی به موکل را بر عهده دارد. او باید به موکل اطلاع دهد که دادنامه چیست؟ و محتوای آن شامل چه مواردی است. اطلاعرسانی به موکل شامل جزئیات رای دادگاه، حقوق و تعهدات موکل پس از صدور دادنامه، و حق تجدید نظرخواهی اگر موجود باشد، میشود.
علاوه بر این، وکیل مسئولیت اطلاعرسانی به موکل در مورد زمان و محل ابلاغ دادنامه را نیز دارد. وی باید به موکل اعلام کند که دادنامه به چه طریق و از کجا ابلاغ خواهد شد و زمان مشخصی برای ابلاغ مشخص میشود در مواردی که موکل به وکیل خود اجازه داده باشد که در مراجع بالاتر نیز از حقوق او استفاده کند، وکیل مسئول اطلاعرسانی به موکل درباره حق تجدید نظرخواهی است.
او باید به موکل اعلام کند که اگر اعتراضی به رای صادر شده دارد، میتواند به دادگاه مراجعه کرده و حق تجدید نظرخواهی کند. بنابراین، وکیل نقش اساسی در اطلاعرسانی به موکل درباره دادنامه دارد و باید از تمامی جزئیات مربوط به رای دادگاه و حقوق موکل مطلع شود تا موکل به درستی از حقوق و تعهدات خود آگاه باشد و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهد.
کلام آخر
با طرح شکایت در دادگاه، موضوعی که مطرح میشود دادنامه است و بسیاری از افراد نمیدانند دادنامه چیست؟ که در واقع رای صادر شده توسط قاضی، چنانچه به صورت کتبی باشد به آن دادنامه گفته میشود که در اکثر موارد نسبت به این رای میتوان اعتراض کرد و امکان رد و یا پذیرش این تقاضا در دادگاه تجدید نظرخواهی وجود دارد. مهلت مشخصی برای صدور رای در دادگاه برای قاضی تعیین میشود که در صورت عدم صدور رای، در این مدت زمان، مجازات برای وی تعیین خواهد شد. دادنامه به عنوان اسناد معتبر شناخته میشود و پس از صدور رای در دادگاه تجدید نظرخواهی، رای به صورت قطعی بوده و باید اجرا شود.
